Inne języki

dr Tomasz Wicherkiewicz
Numer JOwS: 
2015/02
str. 51
Logotyp projektu "Języki w niebezpieczeństwie"

Zróżnicowanie językowe świata, Europy i jej regionów, które bezsprzecznie organizowało życie polityczne, ekonomiczne i społeczne na przestrzeni wieków, zaczyna zanikać.

Zawartość Bazy dokumentacji zagrożonych języków Rzeczypospolitej

Zasoby portalu obejmują:

1. Rozszerzone profile informacyjne na temat historii, lokalizacji i zasięgu użycia, wspólnoty użytkowników/mówców, stopnia zagrożenia, programów/wysiłków rewitalizacyjnych, standaryzacji, kontaktów językowych, zróżnicowania odmian, stanu badań i literatury przedmiotu następujących odmian i kompleksów językowych:

  • polskiego jidysz (w kraju i w diasporze);
  • łatgalskiego (w łotewskiej Łatgalii – dawnych Inflantach Polskich);
  • wilamowskiego (mikroetnolektu Wilamowic koło Bielska-Białej);
  • hałcnowskiego (w ramach byłej bielsko-bialskiej enklawy językowej – Bielitz-Bialaer Sprachinsel);
  • dialektów litewskich – zwłaszcza dzukijskich, suwalskich i wiżajnskich;
  • białoruskich wschodniej Białostocczyzny;
  • ukraińskich północnych, wołyńskich, nadsańskich, naddniestrzańskich i zachodnich;
  • rusińskich – łemkowskiego;
  • odmian podlaskich i poleskich;
  • rosyjskich Staroobrzędowców[1] z Mazur i Suwalszczyzny;
  • odmian spiskich i orawskich pogranicza polsko-słowackiego;
  • odmian laskich pogranicza polsko-morawsko-czeskiego;
  • dialektów czeskich Zelowa i Kucowa (w Polsce centralnej) oraz Kotliny Kłodzkiej;
  • śląskich dialektów niemieckich;
  • niemieckich odmian językowych z Polski centralnej, Galicji, Wielkopolski, Warmii i Mazur;
  • odmian dolnoniemieckich (wraz z plautdietsch – etnokonfesjolektem Menonitów);
  • romskich odmian romani;
  • karaimskich;
  • odmian językowych używanych w przeszłości przez polskich Ormian i Tatarów.

2. Bazę danych zgromadzonych w trakcie badań terenowych, obejmujących komentowane, anotowane i zaopatrzone w metadane próbki i źródła językowe (mówione w postaci dialogów, opowiadane/monologi, śpiewane, drukowane, rękopiśmienne i ikonograficzne) dla czterech pierwszych z wymienionych wyżej (zespołów) odmian językowych. W przypadku hałcnowskiego zespołowi projektu udało się dotrzeć do wszystkich żyjących użytkowników tej odmiany (7 osób) i zarejestrować ich mowę. W trakcie trwania projektu zmarło kilku informatorów-użytkowników, m.in. z Wilamowic, Hałcnowa czy Wałbrzycha (górnośląski dialekt niemiecki), czyniąc zarchiwizowany materiał jeszcze bardziej unikatowym. Wiele z dokumentowanych odmian używanych jest jeszcze wyłącznie bądź prawie wyłącznie przez mówców urodzonych w latach 30. XX wieku lub wcześniej. W trakcie trwania projektu wypracowano skuteczną metodologię pracy z informatorami i dokumentowania ich rodzimych (mikro)etnolektów, a zwłaszcza zajmujących i niepowtarzalnych biografii językowych, niknących/odchodzących bezpowrotnie wraz ze śmiercią ostatnich użytkowników.

3. Digitalizowane teksty pisane (zaopatrzone w tłumaczenia i transliterowane), cyfrowe lub digitalizowane, audiowizualne i multimodalne nagrania wypowiedzi naturalnych i performatywnych (w znacznej części transliterowane, transkrybowane, anotowane i tłumaczone) w pierwszych czterech odmianach językowych.

4. Fotodokumentację artefaktów etnolingwistycznych w dokumentowanych językach lub ich dotyczących.

5. Wstępne analizy lingwistyczne archiwizowanych materiałów (fonetyka, prozodia, kontakty językowe, mapy dialektalne/geolingwistyczne).

Anotacje i tłumaczenie zasobów

Zespół projektu postanowił zaopatrzyć przynajmniej część nagrań w anotacje rozmaitego poziomu i rodzaju, np.:

  • ortograficzne – przyjmując zwyczajowe dla poszczególnych społeczności językowych normy zapisu;
  • transkrypcje fonetyczne lub fonemiczne (za pomocą Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego IPA);
  • interlinearną anotację morfologiczną (wg standardów Leipzig Glossing Rules);
  • komentarze etnolingwistyczne i pozajęzykowe.

Dzięki temu zarchiwizowane materiały będą dostępne i uniwersalnie funkcjonalne dla specjalistów, którzy nie znając poszczególnych odmian, pragną wykorzystać zgromadzone materiały w różnych dziedzinach: językoznawstwie, w tym w socjo- i etnolingwistyce, polityce językowej, antropologii lingwistycznej, etnologii, w tym etnografii, etnomuzykologii, etnotaksonomii oraz transdyscyplinarnych studiach regionalnych lub badaniach nad mniejszościami.

 

Znaczniki