3/2016
Konrad Fuhrmann
Numer: 2016/3
Tematyka: Nauczanie języka dla celów zawodowych (VOLL)
Nauczanie języka specjalistycznego na uczelniach wyższych stanowi od lat przedmiot dysput naukowych. Mimo że wiele już jest rzetelnych opracowań w tej dziedzinie, znacząca część środowiska akademickich nauczycieli języka obcego nadal nie jest przekonana co do zasadności wprowadzenia nauczania języka specjalistycznego na lektoratach.
Autorki niniejszego artykułu-rozmowy uczą języka angielskiego dla celów specjalistycznych w Centrum Języków i Komunikacji Politechniki Poznańskiej od ponad dziesięciu lat. W tym tekście dzielą się refleksjami, przekazują praktyczne wskazówki, a nawet podają w wątpliwość niektóre z często powtarzanych stwierdzeń na temat nauczania języka specjalistycznego.
Barbara Sawicka: Tworząc kurs języka specjalistycznego, powinno się brać pod uwagę cechy grupy docelowej i potrzeby słuchaczy, należy też odpowiedzieć na pytanie, czy kurs jest przeznaczony dla osób wykwalifikowanych w danej branży, czy też jest to element ogólnego kształcenia zawodowego. W przypadku uczelni wyższych lektorat ma ustalone parametry, co oznacza, że kurs składa się z określonej liczby godzin, trwa przez określoną liczbę semestrów, kończy się, zgodnie z wytycznymi MNiSW, egzaminem na poziomie B2 – według ustaleń Europejskiego opisu kształcenia językowego (ESOKJ). Lektorzy odpowiedzialni za przygotowanie programu kursu muszą dostosować go, z jednej strony, do powyższych wytycznych, z drugiej strony – powinni uwzględnić potrzeby komunikacyjne odbiorców i poszczególnych rad wydziałów. Sylabus „szyty na miarę” dla każdego kierunku z pewnością trafi w zapotrzebowanie studentów i pozwoli im w procesie nauczania wykorzystywać język do działań celowych i poszerzania swoich kompetencji.
BS: I tu przechodzimy do następnego punktu, który jest istotny podczas konstruowania lektoratu, mianowicie podręcznika i materiałów dodatkowych. Obecnie oferta podręczników do nauczania języka fachowego jest znacznie bogatsza niż parę lat temu. Jednak ze względu na specyfikę wydziałów i kierunków oraz dziedzinę, która z natury swojej podlega ciągłym zmianom w konsekwencji rozwoju technologicznego i badań naukowych, trudno jest dobrać podręcznik idealny. W najlepszej sytuacji są kierunki biznesowe, ponieważ rynek oferuje szeroką gamę odpowiednich książek i materiałów multimedialnych. Gorzej sytuacja wygląda w przypadku języka technicznego, który stanowi dla wielu nauczycieli i wydawców wielkie wyzwanie. Sytuacja ta z pewnością przyczyniła się do decyzji o napisaniu wielu wartościowych skryptów (wewnętrznych) przez lektorów uczelni technicznych.
BS: I tu pojawia się bardzo ważna kwestia związana z nauczaniem języka specjalistycznego. Wielokrotnie argumentem za wprowadzeniem języka specjalistycznego było uzasadnienie, iż wystarczy, że nauczyciel jest tylko specjalistą-filologiem, natomiast to studenci są specjalistami w danej dziedzinie. Chcemy mocno podkreślić, iż nie można oddzielić nauczania języka od nauczania przedmiotu. Oczywiście, na lektoracie skupiamy się na aspektach językowych, ale doświadczenia zdobyte w praktyce przez nas oraz naszych kolegów i koleżanki w Centrum Języków i Komunikacji Politechniki Poznańskiej wskazują na nierozłączność dziedziny języka fachowego i przedmiotu. Lektorat w wielu przypadkach odbywa się na pierwszym roku, nierzadko już od pierwszego semestru, więc studenci stykają się z kwestiami związanymi z problematyką studiowanego kierunku, zanim zagadnienia te zostaną przedstawione i przeanalizowane na wykładach i zajęciach kierunkowych.
BS: Zgadzam się, że jest to duża odpowiedzialność, ale także, po prostu, rozwój nauczyciela. Podjęcie wyzwania, jakim jest nauczanie języka specjalistycznego, oznacza konieczność poszerzania wiedzy oraz umiejętności przekazywania jej. Fakt, iż jesteśmy humanistami, nie zwalnia nas z zainteresowania naukami ścisłymi. Zainteresowanie kierunkiem, w obrębie którego uczymy języka fachowego, zmniejsza często niechętny stosunek nauczyciela języka do nauk ścisłych. A przede wszystkim: jako nauczyciele powinniśmy cechować się otwartym umysłem i wolą podejmowania nowych wyzwań.
BS: W tym miejscu należy podkreślić konieczność ciągłego uaktualniania programów kursów języka specjalistycznego i podążania za szybkimi zmianami w nauce i technice. Artykuły z czasopism naukowo-technicznych są świetnym materiałem dodatkowym, zwłaszcza w przypadku omawiania najnowszych osiągnięć techniki. W obecnych czasach tempo postępu jest niewiarygodnie szybkie, dlatego nasi studenci w drugim semestrze lektoratu pracują z autentycznymi tekstami omawiającymi najnowsze odkrycia lub wynalazki związane z ich dziedziną studiów. Te najświeższe wiadomości są inspirujące zarówno dla studentów, jak i dla prowadzących. Szczególną rolę w procesie poszukiwania literatury fachowej traktującej o najnowszych osiągnięciach nauki i techniki odgrywają tzw. liderzy na poszczególnych kierunkach: to na nich spoczywa odpowiedzialność za jak najlepszy dobór materiałów dydaktycznych.
BS: Student nie zawsze jest specjalistą, zwłaszcza w przypadku studentów I roku, o czym wspominałyśmy wcześniej. Ale zgadzam się, że szczególnie lektor jest osobą umożliwiającą nabywanie wiedzy i umiejętności. Najnowsze tendencje w nauczaniu zmierzają do przesunięcia koncentracji uwagi i kontroli z nauczyciela na ucznia. W tej koncepcji nauczyciel to swoisty facylitator, który umożliwia dialog między uczniem i nauczycielem. Celem tego dialogu jest negocjowanie znaczeń i wręcz konstruowanie wiedzy poprzez używanie języka (Beacco i in. 2010:13). Dla niektórych nauczycieli odejście od tradycyjnie pojmowanej roli może być frustrujące, ale w dobie tak łatwego dostępu do licznych źródeł informacji jest niemożliwe, aby nauczyciel był omnibusem. Powinien być raczej moderatorem, przewodnikiem i pomocnikiem.
BS: Jeremy Harmer (2001:107) zauważył, iż wielu nauczycieli traktuje lekcje jak wyjście na scenę. Prowadzenie zajęć pozwala lektorom na wykazanie się umiejętnościami aktorskimi, a praca nauczyciela podobna jest do wystąpień publicznych na estradzie czy też na mównicy. Inni nauczyciele porównują swoją pracę do zawodu dyrygenta, ponieważ kierują rozmową w grupie, ustalają czas i ton. Takie spojrzenie na pracę nauczyciela wiąże się tak z potrzebą akceptacji, jak i manipulowania audytorium i w pewnych sytuacjach z pewnością jest uzasadnione. Jednak zawsze powinniśmy pamiętać o zapewnieniu naszym studentom niezbędnej autonomii.
BS: Początki tego poznawania nigdy nie są łatwe i pionierzy przecierają szlaki o różnej skali trudności. Nasi koledzy i koleżanki różnie wspominają swoje pierwsze reakcje na wieść o wprowadzeniu nauczania języka specjalistycznego. Dla większości głównym problemem było dogłębne zapoznanie się z odpowiednią leksyką. Wymagało to dużego nakładu pracy i zaangażowania. Często pomagała rodzina, znajomi, starsi stażem koledzy i koleżanki z pracy. Wielu ogarniały wątpliwości, czy podołają i czy nie stracą autorytetu wśród studentów.
BS: Myślę, że mogę z całą pewnością stwierdzić, iż nasi lektorzy, którzy uczą języka fachowego od kilku czy kilkunastu lat, na pewno nie chcieliby wrócić do nauczania języka ogólnego. Jest to coś, co nas wyróżnia, co odróżnia nasz lektorat od innych, i co jest odmienne w porównaniu z kursami języka obcego ogólnego oferowanymi przez rozmaite firmy i szkoły językowe. Nasi lektorzy czują pewnego rodzaju dumę i satysfakcję, że podołali i ich praca jest doceniona, a ich studenci mogą wykorzystać umiejętności nabyte na lektoracie do prowadzenia studiów w swojej dziedzinie oraz w przyszłej pracy.
BS: Aby nasz obraz lektoratu języka specjalistycznego był rzetelny, musimy wspomnieć o problemach, z jakimi musieli lub muszą radzić sobie lektorzy. Przede wszystkim trudności związane były z brakiem specjalistycznych materiałów dydaktycznych, koniecznością opanowania wiedzy fachowej przed rozpoczęciem nauczania, powiązanie formy i treści w interesujący sposób. Lektorzy stanęli przed koniecznością wdrożenia się w szczegóły nauczanych tematów i słownictwa, tak aby je dogłębnie zrozumieć i wytłumaczyć studentom, którzy często z zagadnieniami technicznymi niekoniecznie mieli wcześniej do czynienia.
BS: Ciekawe i warte przemyślenia jest podejście jednej z naszych lektorek. Stwierdziła ona mianowicie, że tak jak drogowskaz nie chodzi po drodze przez siebie wskazywanej, tak nie jest konieczne, aby nauczyciel języka był ekspertem w tej konkretnej dziedzinie, w ramach której uczy języka fachowego. Naszym zadaniem jest wskazywanie studentom kierunku, towarzyszenie im i wzbudzanie ciekawości co do przedmiotu.
BS: Doświadczenie w nauczaniu języka obcego wskazuje, iż w pewnym momencie następuje zatrzymanie akwizycji języka obcego w warunkach kursowych. Nauczymy się kilku nowych zwrotów, ale potrzebne są nowe bodźce, np. wyjazd w środowisko obcojęzyczne. Dlatego zmiana tematyki lektoratu na dziedzinę zgodną z zainteresowaniami wpływa na studentów motywująco i nasz lektorat jest doceniany przez słuchaczy. Carum est, quod rarum est.
BS: Reasumując, gdybyśmy chciały przekazać w skrócie porady dla nauczycieli rozpoczynających nauczanie języka specjalistycznego, to wyszczególniłybyśmy następujące wskazania określone przez naszych lektorów i wykładowców:
Jedna z lektorek zwróciła też uwagę, iż na lektoracie studenci nabywają pewnych umiejętności, nie tylko językowych, z których nie zawsze zdają sobie sprawę w danym momencie, a które są niezwykle ważne podczas studiów i w pracy zawodowej.
BS: Mamy tu na myśli umiejętności prezentacji, wyszukiwania informacji, formułowania opinii i wiele innych tzw. umiejętności miękkich. Tak, uczymy nie tylko języka, ale także wspomagamy wszechstronny rozwój studentów.
Mamy nadzieję, że uwagi i przemyślenia nasze i naszych koleżanek i kolegów z Centrum Języków i Komunikacji Politechniki Poznańskiej zachęcą do własnych poszukiwań, pomogą i zainspirują do podjęcia nowych wyzwań, tak by praca nauczyciela była wartością dla obu stron procesu nauczania.
3/2016
Konrad Fuhrmann
3/2016
Izabela Witkowska
Mike i Lilly nadal poszukują przygód. Tym razem wyruszają do starożytnego Egiptu. Tam odkrywają wiele zjawisk charakterystycznych dla tego czasu i miejsca. Zafascynowani tajemniczymi piramidami, grobowcami, świątyniami wcielają się w rolę starożytnych władców. Materiał odpowiedni jest dla dzieci w wieku 10-11 lat.
3/2016
Dorota Sobczyńska
Język angielski nie musi być kolejnym przedmiotem szkolnym, nie musi być celem samym w sobie, ale powinien stać się narzędziem umożliwiającym poznawanie świata. Temu ma właśnie służyć CLIL, czyli zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe, często nazywane nauczaniem dwujęzycznym. CLIL jako metoda równoczesnego uczenia języka obcego i innego przedmiotu zyskuje w polskich szkołach coraz większą popularność. Poniższy tekst ma zadanie pokazać CLIL od strony praktycznej i zachęcić do jego stosowania.
3/2016
dr Anna Parr-Modrzejewska, dr Weronika Szubko-Sitarek
W dydaktyce nauczania języków obcych sztandarowym przykładem metodyki opartej na integracji jest podejście znane jako CLIL (ang. Content and Language Integrated Learning, pol. zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe). Dlaczego warto prowadzić zajęcia metodą CLIL już w szkole podstawowej i gdzie znaleźć informacje szkoleniowe oraz gotowe materiały do pracy w klasie – na te pytania staramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.