Bez tajemnic o tajemniczej rosyjskiej duszy. Dydaktyzacja materiałów kulturoznawczych – wskazówki praktyczne

Rozważania oparte będą na przykładach zaczerpniętych z przygotowywanego do druku pakietu edukacyjnego naszego autorstwa dla uczących się języka rosyjskiego na poziomie zaawansowanym.

Pobierz artykuł w pliku PDF

Jednym z głównych celów nauczania języka obcego jest wyposażenie uczących się w zespół umiejętności i nawyków językowych oraz ukształtowanie kompetencji interkulturowej.

Należy pamiętać, że język nie przekazuje eksplicytnie informacji w niej zawartej, dlatego niezbędne jest powiązanie nauczania języka obcego z poznawaniem różnorodnych sfer życia danej wspólnoty kulturowej, uwzględnienie kontekstu społeczno-kulturowego komunikacji językowej oraz szeregu czynników pozajęzykowych. Nauczaniu języków obcych musi zatem towarzyszyć szeroko rozumiane kulturoznawstwo, które we współczesnych koncepcjach nauczania obejmuje swym zakresem informacje na temat historii i geografii kraju nauczanego języka, wiedzę o społeczeństwie (zwyczaje, obyczaje, styl życia), znajomość realiów danego kraju, wiedzę o twórczości kulturalnej itd.

We współczesnej glottodydaktyce dominują dwa podstawowe nurty, dwie wzajemnie powiązane i uzupełniające się koncepcje: dialogu kultur i ścisłego powiązania języka i kultury, wyrażonego w haśle: język poprzez kulturę, kultura poprzez język.

W nauce języka obcego punktem wyjścia dla edukacji międzykulturowej powinno stać się porównanie kultury rodzimej i kultury nauczanego języka. Tego rodzaju porównania różnych językowych i kulturowych obrazów świata otwierają nowe możliwości interpretacji, wizji, postrzegania tego samego zjawiska. Uczący się muszą znaleźć drogę do świata innej kultury poprzez własną.

Konieczność uwzględnienia zagadnień kulturoznawczych, w tym zjawisk rodzimej kultury, w procesie tworzenia materiałów dydaktycznych do nauczania języka rosyjskiego pozwoli zapobiec ujawnianiu się transferu językowego i lingworealioznawczego, a także będzie sprzyjało doskonaleniu świadomości językowej uczących się, uchroni ich przed powielaniem stereotypów na temat kraju i ludzi posługujących się językiem rosyjskim jako ojczystym, przyniesie ponadto korzyści w postaci nauki tolerancji i zrozumienia odmienności.

Wybór zagadnienia z zakresu kulturoznawstwa, który posłużyłby jako kanwa dla opracowania materiałów dydaktycznych, wybór sposobu jego prezentacji i pracy z nim, to problemy niezwykle złożone i nie do końca rozwiązane przez metodyków. Kierując się własnymi doświadczeniami w nauczaniu studentów-rusycystów, uważamy, że informacje z zakresu lingworealioznawstwa należy prezentować w sposób usystematyzowany, w blokach tematycznych. Zakres kompetencji komunikacyjnej zaproponowany w materiałach edukacyjnych oraz kwestie kulturowe muszą odpowiadać programowi nauczania. W naszej praktyce stosujemy znane z teorii glottodydaktycznych następujące kryteria doboru elementów kulturoznawczych (Дигина 2009:101-104):

• kryterium wartości kulturoznawczych i realioznawczych, które sprzyja kształtowaniu kompetencji lingwokulturologicznej;
• kryterium typowości, na podstawie którego dobierane są materiały zawierające najczęściej występujące elementy kultury;
• kryterium aktualności danego zjawiska – powinno być ono znane w środowisku rodowitych użytkowników języka;
• kryterium tematyczne, które wiąże się z wyborem wiedzy o kraju nauczanego języka w zgodzie z programem nauczania;
• kryterium funkcjonalności, co oznacza potrzebę aktywnego wykorzystania jednostek leksykalnych nacechowanych kulturowo, historycznie i obyczajowo, wykorzystania wiedzy i norm etykiety językowej w procesie komunikowania się w języku rosyjskim;
• kryterium dostępności, związane z możliwościami zrozumienia komponentów językowych i innych składających się na dane zjawisko;
• kryterium kreatywności, które wymaga przygotowania materiałów edukacyjnych stosownie do stylów poznawczych uczących się i uwzględnia szereg cech indywidualnych.

Przedstawione poniżej przykłady sposobów dydaktyzacji materiałów glottodydaktycznych, zawierających elementy kulturoznawcze, zostały zaczerpnięte z przygotowywanego do druku pakietu edukacyjnego naszego autorstwa dla uczących się języka rosyjskiego na poziomie zaawansowanym i dotyczą tematu Загадочная русская душа.

Temat: Загадочная русская душа

Poziom: trzeci rok intensywnej nauki języka rosyjskiego (studia rusycystyczne). Poziom zbliżony do B2-C1.

Cel:

• ogólny

rozwój językowej kompetencji komunikacyjnej, wsparty autonomicznymi działaniami uczącego się. Rozwój kompetencji interkulturowej.

• szczegółowy

rozwój wszystkich pięciu obszarów koniecznych dla kształtowania kompetencji komunikacyjnej (wiedza, recepcja, produkcja, interakcja, mediacja) oraz rozwój kompetencji interkulturowej w zakresie tematycznym „Charakter narodu, charakter Rosjan i Polaków”.

Metoda:

eklektyczne podejście komunikacyjne (oprócz elementów metod tradycyjnych wykorzystanie elementów metody elicytacji i metody holistycznej).

Różne formy pracy: praca w parach, praca w małych grupach, praca indywidualna pod kierunkiem nauczyciela i indywidualna samodzielna, praca z całym zespołem, praca projektowa.

Pomoce:

Komputer(y) z dostępem do Internetu, słowniki objaśniające, słowniki frazeologiczne, encyklopedie.