Czym skorupka za młodu nasiąknie…, czyli kilka uwag o kształceniu interkulturowym najmłodszych

Grupa docelowa

Przedszkolaki to grupa różnorodna wiekowo, najmłodsi to grupa trzylatków, a w skrajnych przypadkach 2,5-latków, najstarsi to 5/6-latki. Na potrzeby niniejszego artykułu analizowana będzie grupa najstarsza, gdyż z tą grupą można już wykonywać najbardziej świadome ćwiczenia. Oczywiście nie oznacza to, że ćwiczenia rozwijające kompetencję interkulturową nie mogą/nie powinny być prowadzone dla dzieci młodszych. Należy jednak pamiętać, że niezależnie od wieku grupy docelowej:

Formułując cele nauczania języka obcego dzieci, także w ujęciu międzykulturowym, należy uwzględniać szereg czynników, takich jak m.in. wiek, rozwój intelektualny, emocjonalny, fizyczny oraz społeczny dziecka (Jaroszewska 2007:188).

Podążając za cennymi wskazówkami Jaroszewskiej, sformułujmy kilka uwag dotyczących specyfiki omawianej grupy:

• grupa przedszkolaków to grupa dzieci nienawykłych jeszcze do siedzenia w ławkach i tym samym zajęć prowadzonych w tradycyjny sposób, zatem zajęcia w tej grupie odbywać się powinny na dywanie lub w kąciku zabaw, przy czym bardzo istotne jest, aby miały one charakter ruchowy, pozwalający na poskromienie niespożytych zasobów energii oraz poradzenie sobie z nie w pełni dojrzałym jeszcze układem nerwowym;
• dzieci przedszkolne nie czytają ani nie piszą, zatem nauka i rozwijanie kompetencji powinny mieć w tej grupie charakter werbalny bądź pozawerbalny;
• wskazane jest ćwiczenie ręki, będące przygotowaniem do pisania;
• dzieci przedszkolne odkrywają znaczenie grupy rówieśniczej, lubią bawić się wspólnie, dlatego też nauka powinna mieć formę zabawy i dotyczyć całej grupy, umożliwiając tym samym integrację całego zespołu;
• dzieci to organizmy niezwykle chłonne, chętne i otwarte na przyswajanie nowej wiedzy i jakikolwiek błąd dydaktyczny czy pedagogiczny popełniony na tym etapie może w istotny sposób rzutować na podejście do procesu kształcenia; zatem warto podkreślić wagę dobrze przygotowanych i przemyślanych zajęć;
• grupa przedszkolna ma charakter hierarchiczny, osobą decydującą jest nauczyciel/wychowawca będący dla przedszkolaków autorytetem.

Przykłady ćwiczeń

Wielu nauczycieli zastanawia się, jak zacząć kształcenie interkulturowe z dziećmi przedszkolnymi. Uważam, że warto zacząć od ćwiczeń najprostszych, można by nawet stwierdzić – banalnych, które bez większego wysiłku można wkomponować w dotychczas realizowany program zajęć. Poniżej kilka pomysłów na ćwiczenia o różnym stopniu zaawansowania.

Interkulturowe kolorowanie

Pierwszą propozycją ćwiczeń wprowadzających do tematyki interkulturowej może być zadanie polegające na pokolorowaniu szablonu dziecięcego ciała na jeden z kolorów: brązowy, żółty, czerwony czy biały (różowy).

To ćwiczenie powinno być opatrzone odpowiednim wstępem, w którym nauczyciel podkreśla, że dzieci żyją na całym świecie, wprawdzie różnią się między sobą wyglądem, ale mają te same radości i smutki, np. lubią jeść niezdrowe lody, ale też muszą jeść zdrowe rzeczy, których nie lubią. Dlatego celem zaproponowanego zadania jest zachęcenie dzieci do zaprzyjaźnienia się z narysowaną postacią (wirtualnym kolegą, koleżanką z innego kraju).

Dzieci same mogą zadecydować, jaki kolor skóry będzie miał ich nowy kolega lub koleżanka, mogą mu/jej także nadać imię.

Najmłodsi lubią kolorować. Jest to zajęcie, które ich wycisza i zajmuje przez kilka minut w jednym miejscu. Kolorowanie ma jeszcze jedną ważną zaletę, mianowicie jest to wspaniały trening dla małej ręki dziecka, która musi się przyzwyczajać do zwiększonego wysiłku, aby w niedalekiej przyszłości radzić sobie bezproblemowo z pisaniem. Czas, który dzieci poświęcają na kolorowanie, warto wykorzystać, opowiadając im o osobach mających różny kolor skóry. Gdy praca będzie ukończona, można zaproponować pokazanie na mapie, gdzie może mieszkać nowy kolega lub koleżanka. Jest to dobra okazja do ćwiczenia pytania: Jak ma na imię i gdzie mieszka?, na które dzieci odpowiadają w języku obcym.

Muzyka z różnych stron świata

Nauka języka za pośrednictwem muzyki daje szerokie możliwości, gdyż muzyka jest nie tylko środkiem wyrazu, ale także pobudza liczne zmysły (Kic-Drgas 2014:95). Także w nauczaniu interkulturowym można skorzystać z możliwości, jakie daje kontakt dziecka z muzyką. Inność wyrażana jest także przez sztukę, dlatego w opisywanym ćwiczeniu dzieci będą miały za zadanie zgadnąć, z jakiego kraju pochodzi dany utwór muzyczny. Przed zaprezentowaniem utworu nauczyciel może zapoznać dzieci z trzema, czterema przymiotnikami w języku obcym, opisującymi muzykę, np. wesoła, smutna, szybka, wolna. Przymiotniki te posłużą do opisu utworów. Dobrze, by najpierw mali słuchacze spróbowali dokonać opisu w języku obcym, a następnie odpowiedzieli, z jakiego kraju może pochodzić utwór. Nazwa kraju może być następnie podana w języku obcym. Kolejna część ćwiczenia to „rozmowa” na temat tego, dlaczego utwór pochodzi właśnie z tego, a nie innego kraju. Najważniejsze jest jednak podsumowanie nauczyciela, który wyjaśnia na końcu ćwiczenia, jaki był jego cel – pokazanie, że w różnych krajach tworzone są różne utwory muzyczne, w których ludzie starają się pokazać swoje cechy narodowe. Dla każdego człowieka utwory narodowe są ważne, ponieważ podkreślają cechy kraju, w którym mieszka, niemniej jednak przez słuchanie utworów pochodzących z innych państw uczymy się czegoś bardzo ważnego o naszych bliższych lub dalszych sąsiadach.

Tańce integracyjne

Kolejną propozycją wpisującą się w kształcenie interkulturowe są tańce integracyjne. Schemat przeprowadzenia ćwiczenia jest bardzo podobny do ćwiczeń muzycznych (wraz z podaniem przymiotników określających tańce oraz kraj pochodzenia w języku obcym), z tym że zamiast prezentacji utworów muzycznych dzieci uczą się tańców z różnych części świata. Ważną zaletą tego ćwiczenia jest integracja grupy przez wspólną zabawę. Tańców można uczyć się stopniowo na początku każdych zajęć, utrwalając jednocześnie zaprezentowane na początku zwroty.