Jak kształcimy przyszłych obywateli? Raport Eurydice Edukacja obywatelska w Europie
Edukacja jest nadal postrzegana jako najważniejsze narzędzie promowania aktywnej postawy obywatelskiej. Raport Eurydice Citizenship Education in Europe (Edukacja obywatelska w Europie), opublikowany w 2012 r., został opracowany, by uchwycić trendy w kształtowaniu polityki i działań na rzecz kształcenia aktywnych obywateli w Europie.
Raport definiuje edukację obywatelską w następujący sposób:
Edukacja obywatelska (…) w przestrzeni szkolnej rozumiana jest jako przygotowanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i wyposażenie ich w niezbędną wiedzę, umiejętności i postawy umożliwiające wnoszenie znaczącego wkładu w rozwój i dobrobyt społeczeństwa. Definicja obejmuje nie tylko proces dydaktyczny zachodzący w klasie, ale także praktyczne doświadczenia z codziennego życia szkoły i lokalnej społeczności.
Raport Eurydice obejmuje pięć głównych zagadnień. Są to:
- cele i organizacja wychowania obywatelskiego;
- zaangażowanie uczniów i rodziców w sprawy szkoły;
- kultura szkolna i aktywność społeczna uczniów;
- ocena i ewaluacja edukacji obywatelskiej;
- wsparcie dla nauczycieli i dyrektorów szkół.
W opracowaniu zaprezentowano dane za rok 2010/11 zebrane w 31 krajach sieci Eurydice (kraje członkowskie Unii Europejskiej, Islandia, Norwegia, Chorwacja i Turcja). Tam, gdzie jest to możliwe, prezentowane są zmiany w nauczaniu zagadnień edukacji obywatelskiej od roku 2005. Planowane w najbliższych latach reformy są również uwzględnione w publikacji.
Niniejszy artykuł ma za zadanie przedstawienie dwóch wybranych zagadnień poruszonych w raporcie. Są to modele nauczania edukacji obywatelskiej występujące w szkołach europejskich oraz sposób angażowania uczniów i/lub ich przedstawicieli w życie szkoły. W celu zapoznania się z innymi, równie ciekawymi zagadnieniami poruszanymi w opracowaniu Edukacja obywatelska w Europie, czytelnik może sięgnąć do pełnej wersji raportu dostępnej na stronie internetowej Krajowego Biura Eurydice.
Cele edukacji obywatelskiej
Na początek – krótko o celach edukacji obywatelskiej. Raport wymienia cztery główne kategorie celów występujące w europejskich podstawach programowych. Są to:
- zdobywanie wiedzy i umiejętności obywatelskich (Political literacy);
- rozwijanie krytycznego myślenia i umiejętności analitycznych;
- kształtowanie postaw i wartości;
- wspieranie aktywnego udziału w życiu szkoły i społeczności lokalnej.
Najbardziej popularne w edukacji obywatelskiej tematy to: wiedza i rozumienie funkcjonowania systemu polityczno-społecznego danego kraju, prawa człowieka i wartości demokratyczne, równość i sprawiedliwość. Wymiar europejski i międzynarodowy edukacji obywatelskiej także zostały uwzględnione.
Edukacja obywatelska we wszystkich systemach edukacji i na wszystkich poziomach kształcenia
W ostatnich latach edukacja obywatelska zyskała na znaczeniu w krajowych podstawach programowych w całej Europie. Wszystkie kraje podkreślają wagę rozwijania kompetencji społecznych i obywatelskich w swoich dokumentach strategicznych i odnosi się to do wszystkich poziomów kształcenia. Jednak sposoby realizacji nauczania edukacji obywatelskiej różnią się w poszczególnych krajach. W raporcie wyróżniono trzy główne modele edukacji obywatelskiej:
- oddzielny przedmiot;
- zintegrowana w ramach przedmiotów lub obszarów edukacyjnych;
- element nauczania międzyprzedmiotowego.
