Numer: 2018/2
Tematyka: Podnoszenie jakości nauczania i uczenia się języków obcych
Ilu z nas, nauczycieli, wykorzystuje czytanie na lekcjach? Długie teksty zadajemy najczęściej do czytania w domu, choć trudno odnieść się do nich na następnej lekcji – uczniowie albo zapomnieli je przeczytać, albo nic nie pamiętają, albo przeczytali je chwilę wcześniej na przerwie. Na lekcji wykorzystujemy teksty krótkie, wykonując ćwiczenia przed czytaniem i po nim. Wyjątkiem jest nauka czytania do egzaminów, takich jak np. First Certificate. Dopiero wtedy (czy nie za późno?) uczniowie dowiadują się, że czyta się na różne sposoby i w różnych celach.
W podstawowym znaczeniu czytanie to odkodowywanie znaczenia słów, o czym wiedzą wszyscy początkujący, którzy przedzierają się przez tekst ze słownikiem w ręku. Jednak słowa mają sens w kontekście, gdy układają się w pewną historię ułożoną na stelażu gramatycznym. Na kolejnych poziomach okazuje się, że i to jest za mało. Tekst często trzeba bowiem czytać między wierszami. Uczymy zatem idiomów, wychwytywania ironii, odnajdywania odniesień kulturowych, uczymy też dyskutowania z tekstem. Takie zagłębianie się w tekst nazywamy czytaniem intensywnym (ang. intensive reading).
Może też się zdarzyć, że musimy czytać dużo i szybko. Czytanie ekstensywne (ang. extensive reading) to czytanie obszernych tekstów lub dużej ich liczby. Może to być poznawanie treści z gazet, czytanie powieści w języku obcym lub wertowanie podręczników podczas pisania pracy magisterskiej. Niezależnie od tego, czy sprawia nam to przyjemność, czy nie, mamy wyraźną potrzebę czytania szybko i ze zrozumieniem. Do jej zaspokojenia przydają się takie techniki, jak skanowanie (ang. scanning) i wertowanie (ang. skimming), umiejętne wyławianie treści dla nas istotnych oraz rozumienie nowych słów z kontekstu. Tutaj też odnosimy się do treści osobiście i wnioskujemy (ang. inferring).
Jak widać, nauka czytania nie jest prosta. Warto ćwiczyć tę umiejętność w klasie, stosując rozmaite kreatywne techniki pracy z tekstem. Dzięki niekonwencjonalnemu podejściu do samego procesu czytanie przestaje być żmudnym zadaniem, wykonywanym zawsze indywidualnie. Przedstawiam kilkanaście pomysłów na twórczą pracę z czytaniem już od poziomu podstawowego.
To ćwiczenie wpisuje się w kinestetyczny styl uczenia się i atmosferę życia w biegu. Polega na szybkim i efektywnym czytaniu w celu znalezienia szczegółowych informacji. Zadaniem uczniów będzie dwukrotne przeczytanie tekstów na dwa sposoby: skimming, scanning. Na ścianach sali przyczepiamy dziesięć wydrukowanych fragmentów tekstu, np. krótkie artykuły o najwspanialszych wynalazkach i wynalazcach z Cambridge. Uczniowie mają trzy minuty, aby przejść się po klasie i szybko przeczytać (skimming) wszystkie teksty. Kiedy to zrobią, rozdajemy im kartki z pytaniami – po jednym do każdego tekstu. Pytania dostosowujemy do poziomu grupy, np. uczniom zaawansowanym zadajemy pytanie: What did Darwin accomplish while at medical school? By znaleźć odpowiedzi, uczniowie biegają po sali, wczytując się w poszczególne teksty (scanning). Kto pierwszy skończy poprawnie, ten wygrywa. Jest to rewelacyjna zabawa dla dorosłych i młodzieży.
Ćwiczenie polega na domyślaniu się na podstawie kilku podanych słów, czego będzie dotyczył tekst. By je przeprowadzić, wybieramy od pięciu do ośmiu ważnych (lub nowych) słów z tekstu. Muszą to być wyrazy, które potrzebują kontekstu i nie mogą być słowami kluczami, które naprowadziłyby na główne znaczenie tekstu.
Wypisujemy słowa na tablicy w dowolnej kolejności. Wspólnie z uczniami podajemy ich znaczenie. Mówimy uczniom, że przeczytają tekst, w którym te słowa się pojawią, a następnie określicie wspólnie, w jakim kontekście te słowa najczęściej mogą wystąpić i jakie są najczęstsze kolokacje z użyciem tych wyrazów (na przykład wyraz thick może dotyczyć książki, ale też mgły). Prosimy uczniów, aby w czteroosobowych grupach przez dwie minuty dyskutowali na temat treści tekstu, a potem rozdajemy każdej osobie po jednym egzemplarzu tekstu do przeczytania. Zachęcamy uczniów do podzielenia się przemyśleniami na jego temat. Czego oczekiwali? Co ich zaskoczyło? Co z ich pomysłów pojawiło się w tekście? Co by napisali inaczej niż autor?
Celem ćwiczenia jest nauczenie się użycia przyimków oraz przedimków a i the w wyrażeniach. Przygotuj dowolny tekst i rozdaj go uczniom. Ci w parach wymyślają symbole, którymi zastępują rzeczone słowa,
np. zamiast a wstawiają kółko, zamiast the – kwadrat itd., każdemu symbolowi przypisując wybrany kolor. Po modyfikacjach uczniowie tekst czytają na głos, powtarzając tę czynność w domu. Tydzień później na zajęciach mają za zadanie odszyfrować symbole z pamięci. Stosowanie symboli i kolorów działa również przy uczeniu się całych fraz lub idiomów, takich jak: as a matter of fact; off the cuff.
Uczniowie zaznaczają w tekście wyrażenia, które podobają im się najbardziej, a potem porównują z tymi, które zaznaczyli ich sąsiedzi. Następnie podkreślają wyrażenia, których nie lubią, i zastanawiają się, co powoduje tę niechęć. Na koniec grupa zastanawia się, jak można zmienić te nielubiane na przyjemniejsze.
Uczniowie dostają krótkie opowiadania do przeczytania. W czasie czytania mają zwizualizować (czyli wyobrazić sobie, używając wszystkich zmysłów) jak najwięcej szczegółów. Potem w parach lub w małych grupkach porównują to, co powstało w ich wyobraźni, zwracając uwagę na najbardziej wyraziste detale.
Inną wersją tego ćwiczenia jest rysowanie. Dajemy uczniom do przeczytania kilka fragmentów tekstu literackiego z opisem ludzi lub miejsc. Każdy wybiera jedną osobę lub jedno miejsce do narysowania, starając się przedstawić opis jak najbardziej szczegółowo na rysunku. Na koniec, w grupie, każdy opisuje swój rysunek, używając słownictwa z tekstu. Reszta grupy może podpowiadać, używając takich zdań, jak: I see she’s got a lot of wrinkles and a double chin. She must be in her sixties.
Uczniowie dostają skopiowany fragment tekstu, który poznali kilka tygodni wcześniej. Prosimy ich, aby przeczytali tekst dwa lub trzy razy, by go dobrze zapamiętać. W następnym kroku każda para ma przed sobą tylko jedną kopię tekstu. Ich zadaniem jest zamazanie korektorem w tekście 10–12 słów (niebędących gramatycznie funkcyjnymi), po czym podają swoją kartkę sąsiadowi (o czym lepiej ich wcześniej nie uprzedzać), aby wypełnił powstałe luki. Następnego dnia tekst z powrotem uzupełnić, odtwarzając zawartość luk z pamięci.
Wypisujemy od 10 do 20 nowych słów, które wystąpiły w czytanym wcześniej przez klasę wybranym tekście i które warto utrwalić. Niech uczniowie pomyślą o tym, do jakich wydarzeń z ich przeszłości mogą odnieść poszczególne słowa. W parach opowiadają o tym swoim kolegom.
Uczniowie czytają tekst i wynotowują wszelkie nowe lub interesujące ich słowa. Prosimy ich o wyszukanie w słowniku znaczenia i sposobów ich użycia, a następnie o stworzenie listy zawodów zawierającej tyle samo słów, ile było wcześniej wypisanych. Uczniowie mają skojarzyć w sposób oryginalny zawody z nowymi słowami, po czym podzielić się swoimi skojarzeniami z kolegami. Przykładowo beach i teacher: the beach is the best place for lessons and the teacher should know it albo bardziej poważnie: extend and technician technicians: extend wires between poles.
Uczniowie wypisują nowe słowa z wybranego tekstu i sprawdzają w słowniku ich znaczenie i sposoby użycia. Następnie zostaje im przydzielona rola ważnej osobistości,
np. faraon, prezydent itp. Po „przyjęciu” nowej tożsamości każdy mówi, z czym kojarzą mu się wypisane słowa i dlaczego.
Przynosimy na lekcję wycinki z gazet lub fragmenty tekstu z książek. Uczniowie czytają i zastanawiają się wspólnie, z jakich pism lub publikacji pochodzą przedstawione im fragmenty. Odpowiadają na pytania, jaki może być początek tych tekstów, a jak się mogą kończyć. Dopisują brakujące części.
Tworzymy kolekcję dowcipnych cytatów ze sławnych pisarzy, komików lub reżyserów. Drukujemy je w min. dziesięciu kopiach, każdy cytat umieszczając na jednym pasku papieru, a następnie przecinamy w miejscu, gdzie ma się zacząć puenta. Najpierw rozdajemy uczniom początki zdań, żeby ich zainspirować. Pytamy czy mają pomysł na dokończenie któregoś z cytatów. Następnie rozdajemy im pomieszane kartki z zakończeniami. Zadaniem uczniów jest dopasować początki cytatów i ich puenty. Oto przykłady dzielenia cytatów na początek i puentę dla grup min. upperintermediate:
Zbieramy różne teksty reklamowe. Rozdajemy najpierw same hasła wydrukowane na paskach papieru, następnie pokazujemy uczniom zdjęcia produktów. Mogą to być reklamy znalezione w Internecie lub wycięte z czasopism. Czy uczniowie potrafią zgadnąć, które hasło reklamowe dotyczy danego produktu?
Na początku zadajemy uczniom pytania: Jakie są zalety prostoty? Dlaczego czasem mniej znaczy lepiej? Następnie zapowiadamy: „Od tej chwili będziemy starać się upraszczać swoje wypowiedzi poprzez świadomy dobór słów i konstrukcji”.
Uczniowie czytają wskazany artykuł i przygotowują jego streszczenie na sto słów. Następnie skracają streszczenie tak, by miało ok. 60 (a następnie 30) słów, bacznie przy tym pilnując, by tekst nie stracił nic na treści, za to stał się zwięzły i klarowny. W zależności od długości omawianego tekstu i umiejętności uczniów można ominąć jeden z etapów (np. 30 słów). Ćwiczenie to udowadnia, że dążenie do prostoty to sztuka i ciężka praca, która pozwala zbliżyć się do biegłości w języku.
Zbieramy wystarczająco dużo tekstów pisanych różnego rodzaju. Mogą to być wycinki z gazet, kserokopie artykułów popularnonaukowych, wydruki opowiadań, e-maili lub dłuższych tekstów reklamowych. Prosimy uczniów, aby w parach przejrzeli te teksty i wybrali trzy niedługie fragmenty. Z wyciętych tekstów niech stworzą opowiadanie lub akapit otwierający powieść. Następnie dzielą się swoimi tekstami z grupą i wspólnie czytają na głos.
To tylko niektóre z możliwych zabaw z tekstem. Pamiętajmy, że na lekcjach zawsze znajdzie się trochę czasu na dowcipne i niekonwencjonalne podejście do czytania krótszych lub dłuższych tekstów. Zasada 3Z: przez zabawę, zadumę i zaangażowanie, konsekwentnie stosowana w klasie w każdej grupie wiekowej przynosi rezultaty. Uczniowie angażują się w naukę, przy okazji aktywnie czytając.
[Powyższe ćwiczenia autorka opisała zainspirowana kursem „Creativity in the Classroom” w Bell International College w Cambridge.]
2/2018
Maria Pirecka
Realizacja projektów edukacyjnych to tematyka, którą podejmowali i podejmują autorzy tekstów w JOwS. Tym razem uczestniczka i koordynatorka projektów w programach eTwinning i Comenius dzieli się doświadczeniem i wrażeniami ze swojej prawie 10-letniej działalności.
2/2018
dr Marcin Jurkowicz
Rozpatrując rolę nowych technologii w edukacji językowej, warto odwołać się do dorobku dawnych pedagogów, z czasów, kiedy symbolem nowoczesności nie był tablet ani smartfon, lecz telegraf. Mimo wielkiego postępu technicznego wypracowane przez nich podstawy metod nauczania języków obcych pozostają aktualne, a opanowanie słownictwa nadal uważa się za fundament znajomości języka.
2/2018
dr Elżbieta Zawadowska-Kittel
Badania naukowe dowodzą, że sposób testowania i oceniania wywiera istotny, a niejednokrotnie decydujący wpływ na cały proces uczenia się i nauczania. Skala globalna języka angielskiego jest ważną próbą uszczegółowienia funkcjonującego od 2001 r. Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego i może stanowić ważne narzędzie w procesie kształcenia na każdym poziomie.
2/2018
dr hab. Magdalena Sowa
Pozyskiwanie danych źródłowych jest tym etapem planowania kształcenia językowego, który w największym stopniu odróżnia pracę nauczyciela języka specjalistycznego od pracy nauczyciela języka ogólnego. W niniejszym artykule wskazano najważniejsze kwestie dotyczące procesu zbierania i wykorzystywania danych podczas tworzenia programu kursu lub jednostkowych zajęć z języka zawodowego.
Udostępnij:
