Test jako narzędzie rozwijania kompetencji komunikacyjnych
Obecnie nauczyciele języków obcych mają możliwość korzystania z licznych pomocy dydaktycznych, w tym testów i egzaminów językowych. Sięgają po nie chętnie, chociaż nie są one obowiązkowe. Przyczyny mogą być różne, ale u podstaw korzystania z zewnętrznych testów językowych leży zamiar wspomagania procesu nauczania. Aby umiejętnie korzystać z tej „trampoliny” językowej, należy się zapoznać z korzyściami wynikającymi z certyfikacji zewnętrznej.
Testy wczoraj i dziś
Jednym z najstarszych testów językowych jest egzamin Cambridge English: Proficiency (CPE), który liczy już sobie 102 lata. Był on stworzony i przeprowadzany przez instytucję będącą odpowiednikiem dzisiejszego Cambridge English Language Assessment. Pierwsza sesja egzaminacyjna, która się odbyła w 1913 r., została przeprowadzona dla zaledwie trzech kandydatów, a egzamin trwał dziewięć godzin. Przystępujący do niego musieli się wykazać wiedzą i umiejętnościami z zakresu pisania po angielsku, tłumaczenia, wiedzy o literaturze angielskiej i znajomością fonetyki. Zdobycie ówczesnego certyfikatu Proficiency dawało uprawnienia do nauczania języka w szkole:
The Certificate of Proficiency in English is designed for Foreign Students who desire a satisfactory proof of their practical knowledge of the language with a view to teaching it in foreign schools. The Certificate however is not limited to Foreign Students[1].
Dzisiejszy egzamin Proficiency trwa niecałe cztery godziny i obejmuje następujące komponenty: Reading and Use of English, Writing, Listening i Speaking. Kandydaci zdają egzamin w celu potwierdzenia swoich kompetencji językowych, nie tylko aby móc uczyć języka, ale także aby studiować i pracować w zawodach, w których wymagana jest bardzo dobra jego znajomość.
Jeszcze bardziej zmieniła się forma egzaminu. Poza znacząco skróconym czasem największym przemianom została poddana treść testu. Egzamin z początku XX wieku testował wiedzę, która jest dzisiaj wymagana od filologów. Jego odpowiednik z XXI wieku ma za zadanie sprawdzić umiejętność posługiwania się językiem angielskim na najwyższym poziomie jego znajomości, ale w celach komunikacyjnych. Należy podkreślić, że obecny egzamin ma inny charakter i jest skierowany do szerszej grupy kandydatów niż jego odpowiednik z początku XX wieku.
Oddziaływanie testu na nauczanie
Ważnym aspektem testowania jest jego wpływ na nauczanie i uczniów. W metodyce nauczania języka angielskiego zwykło się określać to zjawisko mianem washback effect. W praktyce oznacza to, że nauczyciele w procesie kształcenia językowego skupiają się głównie na uczeniu kompetencji podlegających testowaniu. Washback effect może być pozytywny lub negatywny, w zależności od tego, czy dany test pomaga w osiągnięciu celów nauki przewidzianych programem nauczania, czy utrudnia ten proces. W negatywnej wersji nauczyciel koncentruje się na wybranych aspektach, zaniedbując inne, w tym te, które powinny być rozwijane zgodnie z założeniami programowymi. Przykładem negatywnego wpływu testowania na proces nauczania jest egzamin, który nie zawiera zadań z zakresu jednej ze sprawności językowych. Jeśli mamy do czynienia z uznanym testem, bardzo łatwo może dojść do sytuacji, w której nauczyciel będzie poświęcał rozwijaniu tej sprawności coraz mniej uwagi, aż do całkowitego jej pominięcia. W przypadku pozytywnego oddziaływania testu sprawdza on te same sprawności i zagadnienia, które są ujęte w programie nauczania. Co więcej, test może mieć zwiększone pozytywne oddziaływanie, jeśli w wyniku jego analizy pod kątem trafności w programie nauczania pojawią się zmiany, które służą rozwojowi ucznia.
Testowanie jako element akwizycji języka
Cambridge English oferuje egzaminy na różnych poziomach biegłości językowej i dla różnych kandydatów (por. Tabela 1.), zgodnie z zasadą fit for purpose, w myśl której kandydat może wybrać egzamin optymalny dla niego na danym etapie edukacji.
Patrząc na dół skali Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego, dostrzeżemy testy, które sięgają od poziomu pre-A1 do poziomu A2. Są to testy Young Learners English (YLE) Tests, które są przeznaczone dla dzieci w wieku 7-12 lat. Obejmują one trzy poziomy:
- YLE Starters – poziom pre-A1;
- YLE Movers – poziom A1;
- YLE Flyers – poziom A2.
