W dzisiejszym systemie edukacji język łaciński może stanowić doskonałą bazę dla nauczycieli różnych przedmiotów, zarówno humanistycznych, jak i ścisłych. Z przedstawionych przez nas w artykule materiałów mogą skorzystać nie tylko łacinnicy oraz nauczyciele języków nowożytnych, lecz także biolodzy, a nawet historycy opowiadający o rzymskim imperium i jego kulturze.
Chciałybyśmy zatem zaproponować dwa zestawy ćwiczeń oparte na tym samym materialne leksykalnym, jaki wyznaczają nazwy zwierząt. Oba oznaczyłyśmy wspólnym tytułem Ex ungue leonem, a nauczyciel dokonuje wyboru, czy chciałby treści te wprowadzić w formie lekcji gramatycznej czy stricte leksykalnej. Obie propozycje bazują na wykorzystaniu platformy edukacyjnej Genial.ly w wersji bezpłatnej.
Lekcje, które przedstawiamy, opierają się na planszy zawierającej 20 nazw zwierząt znanych również ludom starożytnym. Do jej stworzenia wykorzystałyśmy zasoby internetowe i grafiki z darmowej strony www.pixabay.com.
Ex ungue leonem – typ spółgłoskowy deklinacji III
Zestaw ćwiczeń wprowadzający nowy materiał gramatyczny
Zakładając, że tematem lekcji będzie kolejna deklinacja — III, proponujemy ćwiczenie, które ma dać młodzieży możliwość przypomnienia sobie i określenia, jakie rzeczowniki przynależą do znanych im już deklinacji I i II. Korzystając z przygotowanej planszy (załącznik 1), uczniowie wspólnie wypełniają tabelkę. Nazwy zwierząt, które nie przynależą ani do deklinacji I, ani II, wpisują do ostatniej rubryki, czyli deklinacji III.
Ćwiczenie 1.
Wpisz do tabelki nazwy zwierząt zgodnie z przynależnością do danej deklinacji.
Po wykonaniu ćwiczenia prosimy uczniów, aby spróbowali sami, na podstawie zdobytej już wiedzy oraz nazw zwierząt wpisanych do ostatniej rubryki, określić, co wskazuje na przynależność rzeczownika do deklinacji III.
Po omówieniu zasad przynależności deklinacyjnych proponujemy uczniom wspólne przeczytanie zdań, zwracając ich uwagę na wyróżniony rzeczownik leo, leonis.
Ćwiczenie 2.
Czytając zdania, zwróć uwagę, jak odmienia się łaciński rzeczownik leo, leonis.
Upewniwszy się, że uczniowie dokładnie widzą różnicę między liczbą pojedynczą a mnogą, prosimy ich, aby uzupełnili tabelkę i samodzielnie stworzyli sobie wzorzec odmiany deklinacji III typu spółgłoskowego.
Ćwiczenie 3.
Wzorując się na słowie leo, leonis, odmień wyraz bubo, bubonis.
Notabene, należałoby tu wspomnieć, że deklinacja III rzeczowników łacińskich, inaczej niż dotychczasowo poznane deklinacje I i II, posiada trzy typy odmiany rzeczowników w zależności od zakończenia tematu oraz szczególnych zakończeń wyróżniających typ samogłoskowy. Zatem na przykładzie wyrazów dotychczas użytych, tj. leo, leonis oraz bubo, bubonis, powinniśmy pokazać uczniom podział rzeczowników na nierównozgłoskowe i równozgłoskowe oraz poszukać tematu poszczególnych rzeczowników. Na podstawie tych informacji wspólnie z uczniami formułujemy definicję przynależności rzeczowników deklinacji III do typu spółgłoskowego. Dodatkowo prezentujemy wyjątki od tej reguły:
Aby przećwiczyć nowo poznany materiał gramatyczny, proponujemy zadanie w formie klasycznej (4a) lub wykorzystanie do tego jednej z możliwości, jakie oferuje nam platforma edukacyjna Genial.ly, a dokładniej ćwiczenia w formie atrakcyjnych puzzli (4b). Możemy je swobodnie dostosować do potrzeb i poziomu naszych uczniów.
Ćwiczenie 4a.
Zachowując ten sam przypadek, zamień wyrażenia na liczbę mnogą i przetłumacz:
bubonem raucam ……………………………… ……………………………
anser albe ……………………………… ……………………………
testudine lenta ……………………………… ……………………………
muri parvo ……………………………… ……………………………
sus rosea ……………………………… ……………………………
cane venatorio ……………………………… ……………………………
vulpem astutam ……………………………… ……………………………
leporis timidi ……………………………… ……………………………
anas domestica ……………………………… ……………………………
arieti magno ……………………………… ……………………………
W razie niepoprawnej odpowiedzi uczeń zostanie przekierowany na stronę ERROR i będzie musiał wrócić, aby poszukać prawidłowej.
Z każdą poprawną odpowiedzią uczeń przechodzi do kolejnego slajdu, a jednocześnie jest po kawałeczku odsłaniany tematyczny obrazek (tu związany ze zwierzętami) ukryty pod puzzlami. My umieściłyśmy jedną z mozaik znalezionych w Domu Fauna w Pompejach.
Ex ungue leonem
Zestaw ćwiczeń poszerzający zakres leksykalny
Jako drugą opcję chciałybyśmy zaproponować lekcję, której tematem będzie zapoznanie uczniów z łacińskimi nazwami zwierząt. Jednak tym razem sugerujemy skorzystanie z innej możliwości platformy Genial.ly, a dokładniej z Photo Gallery, którą, podobnie jak poprzednio, możemy samodzielnie dostosować do potrzeb i poziomu naszych uczniów.
Wykorzystując tę samą planszę zawierającą obrazki 20 zwierząt (bez łacińskich podpisów, załącznik 2), wyświetlamy uczniom galerię zdjęć tych samych stworzeń, które mają na swoich kartach pracy. Tym razem są one dodatkowo opatrzone łacińskimi nazwami gatunkowymi nadal funkcjonującymi w biologii. Następnie wspólnie ustalamy, z jakimi zwierzętami mamy do czynienia i wpisujemy na karty ich łacińskie nazwy.
Ćwiczenie 1.
Wpisz odpowiednie nazwy gatunkowe zwierząt:
Dla utrwalenia poznanego materiału leksykalnego proponujemy następujące ćwiczenia w formie różnego rodzaju krzyżówek, diagramów, wykreślanek lub uzupełnianek, które uczniowie mogą robić w parach bądź samodzielnie.
Ćwiczenie 3.
Wykreśl z krzyżówki nazwy 11 zwierząt, a z pozostałych liter otrzymasz rozwiązanie – nazwę zwierzęcia na obrazku.
Ćwiczenie 4.
Wstaw wyrazy w odpowiedniej formie:
Ćwiczenie 5.
Quod est animal? Inveni!
Animal, quod latrat, ululat et ringitur. C … … … …
Animal, quod felit et fremit. C … … … … …
Animal, quod hinnit. E … … … …
Animal, quod grunnit. S … …
Animal, quod barrit. E … … … … … …
Animal, quod coaxat. R … … …
Animal, quod rudit. L … …
Avis, quae gringrit. A … … … …
Avis, quae gemit. B … … …
Ćwiczenie 6.
Quod est animal? Inveni!
Jeśli ponadto chcemy zaproponować uczniom zgłębienie wiedzy na temat przedstawionych zwierząt, możemy udostępnić im na różnych przenośnych urządzeniach przygotowaną przez nas Photo Gallery. Wówczas będą oni mogli odkrywać kolejne tajemnice, ponieważ pod każdym obrazkiem możemy umieścić np. informacje, co o tych zwierzętach wiedzieli starożytni Rzymianie, czy traktowali je tak samo, jak my, czy były dla nich takimi samymi pupilami, jak są dzisiaj dla nas etc. Po naciśnięciu lupy znajdującej się przy łacińskiej nazwie zwierzęcia pod zdjęciem, uczniowie zostaną przekierowani na osobną stronę, którą wcześniej specjalnie dla nich opracowaliśmy, np.:
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach każdy nauczyciel musi mierzyć się z nowymi wyzwaniami i stale poszerzać swój warsztat dydaktyczny. Łacinnicy z powodu małej liczby podręczników oraz wszelkiego rodzaju materiałów pomocniczych stają przed koniecznością samodzielnego tworzenia ciekawych, barwnych i łatwiejszych do zapamiętania przez uczniów treści. Pracę tę mogą im ułatwić narzędzia cyfrowe, tj. platformy edukacyjne, aplikacje etc., które oferują bogaty zasób szablonów i schematów służących do uatrakcyjnienia prezentowanego materiału, jak i indywidualizacji procesu kształcenia. Dla nas odpowiedzią na te potrzeby stała się platforma edukacyjna Genial.ly, która nie tylko urozmaica zajęcia, ale równocześnie daje możliwość zmiany standardowego i utrwalonego schematu lekcji. Chciałybyśmy, aby zaproponowane przez nas zestawy ćwiczeń stworzyły pomost między lekcją tradycyjną a nowoczesną — interaktywną.
Bibliografia
Michalunio, C. (2004), Dicta. Zbiór łacińskich sentencji, przysłów, powiedzeń, zwrotów z indeksem osobowym i tematycznym, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Netografia
Grafiki — www.pixabay.com
Przykłady ćwiczeń — genial.ly
Załącznik z kartą pracy w załączonym pliku pdf z pełną wersją artykułu.
