Numer: 2017/4
Tematyka: Nabywanie cząstkowych umiejętności językowych, Podnoszenie jakości nauczania i uczenia się języków obcych, Uczenie języka obcego poprzez zabawę
Pierwsza odpowiedź, jaka przychodzi nam do głowy, jest oczywista: po prostu mówić! Umiejętność mówienia (produktywna) jest wtórna wobec umiejętności słuchania (receptywnej). Ćwicząc słuchanie, przetwarzamy dźwięki w myślach i naśladujemy je, mówiąc.
Tak uczą się dzieci: do 13. roku życia mamy niezwykły dar naśladowania praktycznie każdego fonemu. Osoby dorosłe nie ufają już tak bardzo swojemu słuchowi i wspomagają się słowem pisanym. Jednak od słowa pisanego do mowy dłuższa droga – język musi się udźwięcznić, a dzieje się to najpierw w głowie. Zatem warto uczyć mowy poprzez modelowanie, czyli mówiąc, odtwarzając nagrania: piosenki, monologi, dialogi, audiobooki, filmy w oryginale, itp. Wiemy dobrze, że podczas nauki mówienia należy zwracać uwagę na poprawność wymowy, na intonację i ćwiczenie płynności. Jeśli uczeń (zwłaszcza dorosły) nie ma co do tego informacji i wskazówek, utrwalą się błędy i staną się one automatyczne. Często przecież spotykamy się z osobami, które mają bogaty zasób słów, lecz wymawiają je tak, jak się owe słowa pisze. Dlatego modelowanie u osób dorosłych jest tak ważne, co oznacza, że lista wyrażeń przydatnych w części speaking na egzaminie nie zostanie opanowana, jeżeli nie będzie przećwiczona na głos razem z nauczycielem, a następnie w parach.
Nabywanie płynności to oczywiście ćwiczenie automatyzmów w stosowaniu typowych struktur w określonym kontekście. To już nie jest wiedza, ale umiejętność, czyli pozostaje w pamięci proceduralnej i nawet jeśli w późnej starości dotknie nas demencja, nie zatracimy całkiem zdolności mowy, tylko będziemy zapominać pojedyncze słowa. Dla komunikacji zatem struktury te mają większe znaczenie niż bogate słownictwo, gdyż „zawsze można się jakoś dogadać”. A jak wykształcić te automatyzmy? Powtarzając wiele razy (drilling), najlepiej zmieniając kontekst (sytuacja, aktywność, obiekt, podmiot). Przykładem jest uczenie zwrotu would like – ćwiczymy go w różnych konfiguracjach, nie tylko z formami I oraz you. Kiedyś podszedł do mnie zestresowany japoński turysta i spytał Could I help you? – najwidoczniej ten zwrot miał najmocniej wbity w pamięć poprzez częste powtarzanie.
Często największym kłopotem ucznia jest lęk przed wypowiadaniem się: może on wynikać z wrodzonej nieśmiałości lub z obawy przed byciem wyśmianym czy zignorowanym, może się wiązać z negatywnymi doświadczeniami dotyczącymi mówienia albo z nadmiernym koncentrowaniem się na swoich niedostatkach. A jednak mówienie – czego dowiadujemy się, ucząc dzieci – zaczyna się już od pierwszej lekcji.
Poniżej znajdują się propozycje ćwiczeń, prostszych i trudniejszych, które w zachęcający sposób mogą ośmielić uczniów (młodzież i dorosłych) do mówienia. Ćwiczenia pomogą rozbudować słownictwo i zakres struktur gramatycznych oraz podszkolić umiejętności argumentacji i dyskusji.
How to prevent a dog from barking
źródło: Bowkett (2000)
Poziom zaawansowania: od intermediate
Zaproponuj uczniom problem do omówienia i zarządź w klasie burzę mózgów, aby znaleźć jego rozwiązanie (szalone pomysły mile widziane), na przykład: jak zapobiec parowaniu szyb, jak powstrzymać psa przed szczekaniem. Oto parę pomysłów na burzę mózgów po angielsku:
źródło: de Bono (1998)
Poziom zaawansowania: od intermediate
Edward de Bono jest znanym autorem książek o twórczym myśleniu, a także pomysłodawcą edukacyjnego programu CoRT wprowadzonego w wielu krajach. W Polsce metoda ta znana jest jako ZWI, czyli „Zalety, wady i to, co interesujące” i opisywana była już wcześniej przez innych autorów.
Metoda ZWI jest przydatna również na lekcjach języka obcego. Każdą rzecz, sytuację i problem możemy zanalizować w ten sposób. Najpierw należy spojrzeć na zalety omawianej rzeczy lub sprawy, potem na wady, a na końcu pofantazjować w kierunku tego, co interesującego, zabawnego można w niej dostrzec. Kolejność jest ważna, zaczynamy od zalet, żeby nie zniechęcić się do tematu, wady są później, a potem wracamy znowu do konstruktywnego, twórczego myślenia. Na etapie „tego, co interesujące” nauczyciel może zadawać dodatkowe pytania uczniom, np.: co by było gdyby..., ciekawe, do czego to może doprowadzić, a gdyby dotyczyłoby to innych ludzi, miejsca lub epoki..., itd. Grupa podaje odpowiedzi, a nauczyciel zapisuje je na tablicy, przyporządkowując do jednej z trzech kategorii:
|
advantages |
disadvantages |
interesting |
Oto przykłady problemów do dyskusji w grupie:
Metodę ZWI można też zastosować do ewaluacji zajęć, na przykład można poprosić uczniów o ocenę danej lekcji, tekstu w książce, całego podręcznika albo metody pracy nauczyciela (Dyrda 2005).
źródło: de Bono (1998)
Poziom zaawansowania: od intermediate
Kolejne niebanalne zadanie na pobudzenie ciekawości poznawczej to wyszukiwanie tego, co interesujące, w niepozornych rzeczach i zjawiskach w naszych organizmach i wokół nas. Obudź wrażliwość uczniów, stosując technikę burzy mózgów albo „gorącego ziemniaka”, polegającą na przekazywaniu piłeczki w grupie siedzącej w kręgu. Osoba trzymająca piłkę odpowiada na pytanie. Jeśli nic nie przychodzi jej do głowy, jeden raz może opuścić rundę, ale w następnej musi coś powiedzieć.
What is interesting/weird in…
Poziom zaawansowania: od pre-intermediate
Pokaż uczniom zdjęcie, np. przedstawiające parę celebrytów - zazwyczaj wzbudzają emocje, z kolei wybór zdjęcia anonimowych osób pobudza wyobraźnię. Następnie opowiedz uczniom, jak wygląda angielski ślub kościelny. Zatrzymaj się na momencie, w którym wikary pyta, czy jest ktoś, kto sprzeciwia się zawarciu tego małżeństwa, wypowiadając formułę: speak now or forever hold your peace. Uczniowie mają za zadanie wymyślić jak najwięcej powodów, dla których ta para nie może się pobrać.
Wariantem zadania jest zastosowanie techniki role-play. Każdy z uczniów otrzymuje rolę podczas uroczystości, zostając np. świadkiem, członkiem rodziny, sąsiadem. Gdy ksiądz wypowiada znamienne zdanie, wywiązuje się dyskusja między gośćmi. Nie życzę nikomu takiej sytuacji na prawdziwym ślubie, ale zainscenizowana na lekcji angielskiego może być zabawna i motywująca do ćwiczenia języka w mowie.
Poziom zaawansowania: od elementary
Ćwiczenie sprawdza się najlepiej w małych grupach lub w parach. Uczniowie losują po jednej kartce z poleceniem zaczynającym się od słów: 10 things that... a następnie spontanicznie kończą zdanie. Wśród kartek powinna się znaleźć ta z pozytywnym 10 things that I like; inne pomysły:
10 things that:
Oczywiście znalezienie aż 10 rzeczy wymaga sporego wysiłku intelektualnego, więc nie jest ważne, czy uczniowie rzeczywiście wymienią tak wiele elementów. Celem tego ćwiczenia jest skłonić każdą z osób do mówienia nieprzerwanie przez 2 minuty, a następnie oddania głosu kolejnej osobie, która mówi o tym, co ma na swojej kartce. Można zachęcić uczniów do wytłumaczenia, dlaczego wybrali takie, a nie inne odpowiedzi.
Poziom zaawansowania: od intermediate
Zastanawiałeś/aś się kiedyś, co by było, gdyby człowiek pędził z prędkością światła? A może przyszło Ci do głowy zadać podobne pytanie uczniom? Tego typu pytania pobudzają ciekawość poznawczą i motywację do generowania odpowiedzi. Podobnie dzieje się, gdy prosimy uczniów o wymyślenie własnych nietypowych pytań. Poproś uczniów o wskazanie kilku znanych osób (mogą być to postaci historyczne lub fantastyczne, naukowcy, literaci, królowie lub rewolucjoniści). Następnie uczniowie w grupkach układają jak najwięcej pytań, które chcieliby zadać wybranej osobie. Grupy prezentują najciekawsze pytania i dają je jako temat do rozważań całej klasie. Niektóre pytania mogą być prawdziwym wyzwaniem i rozwinąć się w projekt pozalekcyjny, ale jeśli potraktujemy to jako zwykłą zabawę, możemy mieć ciekawą, pobudzającą intelektualnie lekcję.
Przykłady pytań, na których można budować swoje pomysły:
źródło: Bowkett (2000), Szmidt (2007)
Poziom zaawansowania: od pre-intermediate
To jedno z ciekawszych ćwiczeń, podczas których ćwiczymy zadawanie pytań z zastosowaniem różnych czasów, ponieważ zamiast typowego pytania rozpoczynającego się od Do you…?, pytamy o zdanie wyrwane z kontekstu. To ćwiczenie nie tylko pobudza ciekawość poznawczą, ale też daje szansę ćwiczeń w tworzeniu nawet najbardziej nietypowych pytań. Weźmy na przykład zdanie: Feliks leżał na kanapie. Uczniowie zadają pytania do tego zdania, np. kim jest Feliks, gdzie jest ta kanapa, jak wygląda, dlaczego leżał, jak długo leżał itd.
Przykładowe zdania wyrwane z kontekstu:
Poziom zaawansowania: od elementary
Jeszcze jedno ćwiczenie na zadawanie pytań. Tym razem jednak uczniowie losują dowolne słowo – najlepiej opisujące rzecz znajdującą się w pomieszczeniu, w którym jesteśmy. Następnie zadają 6 pytań dotyczących tej rzeczy, zaczynających się od słów:
Who…? What…? When…? Where…? Why…? How…?
W innej wersji tego ćwiczenia można użyć obrazków. W tym celu wyszukaj kilka intrygujących obrazków w czasopismach – mogą to być pejzaże, abstrakcja, mogą przedstawiać ludzi, lub wyświetl zdjęcia na tablicy interaktywnej. Uczniowie zadają pytania dotyczące tych zdjęć, a nauczyciel przyjmuje role autorów zdjęć i odpowiada na pytania.
Poziom zaawansowania: od intermediate
Jest to typowe zadanie z treningu kreatywności. Uczniowie losują z przygotowanej wcześniej puli dwa słowa; niezwiązane ze sobą rzeczowniki lub czynności (gerunds), a następnie szukają analogii. Poproś, by robiąc to, zmieniali punkt widzenia, na przykład można zauważyć analogie lingwistyczne, fizyczne, geograficzne, itp. Uczniowie mogą brać pod uwagę zastosowanie, występowanie, budowę, użytkowników itp. Oto parę przykładów.
What are the similarities between:
Poziom zaawansowania: od intermediate
W tym ćwiczeniu uczniowie wybierają jedną z dwóch nieprzyjemnych sytuacji, w których potencjalnie mogliby się znaleźć, a następnie tłumaczą, dlaczego dokonali takiego wyboru. Przykłady dylematów do rozstrzygnięcia:
Poziom zaawansowania: od intermediate
Przygotuj uczniom listę nadzwyczajnych umiejętności (przykładowa lista poniżej). Uczniowie w grupkach lub w parach wybierają jedną, którą chcieliby posiąść, i wyjaśniają, dlaczego akurat tę.
źródło: Szmidt 2007
Poziom zaawansowania: od elementary
Zadanie do pracy w grupie. Jedna osoba opowiada wymyśloną historię albo referuje jakiś temat, ale musi wykorzystywać słowa podrzucane jej raz na jakiś czas przez inne osoby. Oczywiście, grupa nie powinna przesadzać z częstotliwością podpowiedzi. Jest to świetne ćwiczenie na powtórzenie, gdzie można aktywizować nawet najtrudniejsze słownictwo. Największy ciężar spoczywa na osobie opowiadającej, gdyż nowe słowa mogą wybić ją z obranego toku myślenia i utrudnić wplecenie ich w odpowiedź. By nieco zadanie ułatwić, proponuję zrobić sztafetę, w której po kilku zdaniach osoba opowiadająca będzie oddawała pałeczkę następnej, np. po użyciu 2 lub 3 podrzuconych przez grupę słów.
Inną wersją tego ćwiczenia jest użycie popularnych kostek opowieści (ang. story cubes). Obrazki znajdujące się na ściankach kostek inspirują, ale nie narzucają wykorzystania określonych słów. Jest wiele wersji wykorzystania kostek opowieści w spontanicznym opowiadaniu i kilka wersji kostek (podstawowe, czynności, podróżnicze, etc.).
Poziom zaawansowania: od elementary
Zabawa polega na modyfikowaniu opowiadania i trochę przypomina „głuchy telefon”. Wybierz krótki tekst z podręcznika lub (wersja dla mniej zaawansowanych) jedno zdanie i przeczytaj na głos. Uczniowie mają uważnie słuchać i kolejno modyfikować zdanie, zmieniając lub dodając jeden element. Robią to, aż powstanie wersja mało przypominająca oryginalną, a grupa uzna, że nadszedł kres zabawy.
Poziom zaawansowania: od elementary
Zabawa pod tytułem Plotka jest podobna do Story transformation. Pozwala ćwiczyć sprawne komunikowanie się i słuchanie. Tutaj jedna osoba wymyśla plotkę (wykluczone jest oczernianie osób znanych uczniom) i opowiada ją w zwięzły sposób drugiej osobie. Warunek, którego należy się trzymać: reszta grupy nie może ich słyszeć. Następnie osoba, która usłyszała plotkę, próbuje ją przekazać w miarę wiernie kolejnym osobom w grupie. Zabawa ta działa bardzo dobrze w większej grupie, gdzie efekt końcowy może być zaskakujący. W końcu tak się rodzą plotki!
Bardziej urozmaicona wersja tego ćwiczenia: każdy w grupie losuje numer przyporządkowany danej plotce. Uczniowie dobierają się w pary, przekazują sobie nawzajem plotki, po czym wymieniają się numerami i dobierają w inne pary, przekazując zasłyszaną plotkę razem z numerem kolejnej osobie. Osoba, do której wróci jej własna plotka, kończy łańcuch. Potem, na znak dany przez nauczyciela, uczniowie przekazują na forum grupy plotki w ich ostatecznej wersji.
Poziom zaawansowania: od elementary
Zachęć uczniów do pofantazjowania: Wyobraź sobie, że umiesz latać, możesz wznosić się na duże wysokości, pędzić tak szybko, jak chcesz, nie odczuwając zimna. Oglądasz z lotu ptaka okolicę: zabudowania, góry, jeziora. Uczniowie, uruchomiwszy wyobraźnię, rysują lub robią notatki na temat tego, co widzą, a następnie opowiadają, co dojrzeli z lotu ptaka. Stosują struktury: I can see, there is, there are.
Poziom zaawansowania: od elementary
To ćwiczenie można stosować na wszystkich poziomach zaawansowania, nawet na krótkiej lekcji. Uczniowie zamykają oczy i przypominają sobie, jak wygląda ich sypialnia, łazienka lub kuchnia. Po zwizualizowaniu wybranego pomieszczenia, opisują je w jak najdrobniejszych szczegółach drugiej osobie. Ta ma za zadanie narysować to, o czym usłyszała. Przy okazji powtarzania adekwatnego słownictwa, uczniowie powinni też zastosować przyimki miejsca.
por.: Tillman (2001)
Poziom zaawansowania: od intermediate
Jest to seria pomysłów na lekcje z dyskusją na konstruktywne i mądre tematy dotyczące wartości. Zaprojektowane dla młodzieży, sprawdzą się w każdej grupie wiekowej od 16 lat wzwyż. Podczas dyskusji można przećwiczyć układanie pytań i stawianie hipotez. Proponowane tematy wymagają użycia nowego słownictwa, które na początku lekcji warto wypisać w formie mapy myśli.
Przykłady poleceń:
[Ćwiczenia, dla których nie podano źródła, zostały stworzone lub zasłyszane i zaadaptowane przez autorkę do zastosowania podczas lekcji języka angielskiego.]
4/2017
Bernadeta John-Jankowska, Tomasz Dreinert
W sierpniu 2017 r. X Liceum Ogólnokształcące im. I. J. Paderewskiego w Katowicach podjęło działania zmierzające do wprowadzenia metod CLIL w praktyce szkolnej. Był to projekt mobilności kadry edukacji szkolnej w ramach akcji KA1 programu Erasmus+.
4/2017
dr Joanna Pitura, Ewelina Dzieża, Anna Graba
Matematyka jest dziedziną, której znajomość i rozumienie są bardzo istotne dla sprawnego funkcjonowania we współczesnym świecie. Podobnie jak umiejętność porozumiewania się w językach obcych, kompetencje matematyczne mieszczą się w grupie tzw. kompetencji kluczowych, a matematyka jako przedmiot szkolny jest włączona do obowiązkowego nauczania w polskim systemie oświatowym.
4/2017
Joanna Wróbel
W artykule przedstawiono liczne praktyczne informacje na temat zastosowania narzędzia internetowego Padlet na lekcjach języka francuskiego, które autorka zdobyła dzięki szkoleniu w l’Université d’été – BELC, les métiers du français dans le monde w Nantes we Francji. Szkolenie dotyczyło zastosowania najnowszych aplikacji web 2.0 na lekcjach języka francuskiego i zostało zrealizowane w ramach projektu Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój „Mobilność kadry edukacji szkolnej”.
4/2017
dr Dominika Bucko
W dobie powszechnej informatyzacji życia prywatnego i zawodowego warto zwrócić uwagę na efektywne włączanie nowych technologii do edukacji językowej. Wielu nauczycieli języka polskiego jako obcego nadal z dystansem podchodzi do wykorzystywania zasobów sieci podczas zajęć, jako główną przyczynę podając brak przykładowych zadań oraz wskazówek, jak takie działania zaplanować. Przedstawione propozycje mogą zostać wykorzystane podczas zajęć językowych lub stanowić inspirację do tworzenia autorskich zadań.
Udostępnij:
