Przeglądaj artykuły opublikowane w JOwS

Z inicjatywy młodzieży prowadziłam społecznie w liceum koło artystyczne dla wszystkich chętnych. Jego członkowie to uczniowie mający talenty wokalne, literackie, plastyczne i taneczne. Celem zajęć koła było przybliżenie młodzieży szeroko rozumianej kultury Rosji, Niemiec i Bułgarii – krajów, których języki znam. Podczas spotkań poznawaliśmy tradycje, sztukę, muzykę, literaturę tych krajów, a także ciekawostki geograficzne i historyczne. Uczyliśmy się tańców rosyjskich i bułgarskich, czytaliśmy poezję oraz śpiewaliśmy piosenki w trzech językach. Dzięki takiej działalności członkowie koła mieli możliwość poszerzania swoich horyzontów oraz udziału w imprezach szkolnych (np. „Europejski dzień języków” czy „Wigilia po europejsku”) i konkursach (np. Wojewódzki Konkurs Plastyczny „Piękno Rosji”, konkurs „Prawosławie”, szkolny konkurs o Wielkanocy w Rosji i w Niemczech czy konkurs o Dniu Wiosny w Bułgarii). W czasie zajęć doskonaliły się wokalne, plastyczne, taneczne oraz recytatorskie zdolności młodzieży. Kształtowane były jednocześnie sprawności językowe, przede wszystkim komunikacja w językach nauczanych w szkole: rosyjskim i niemieckim. Dodatkowo uczniowie poznawali podstawy języka bułgarskiego.

Dlaczego Syberia?

Cykl kilku spotkań poświęciłam Syberii. Dzieląc się z młodzieżą wrażeniami po lekturze niezwykłej relacji Jacka Pałkiewicza z wyprawy na daleką północ (Syberia. Wyprawa na biegun zimna, Poznań 2006), zauważyłam zainteresowanie uczniów tą tematyką. W związku z tym postanowiliśmy zgłębić wspólnie tajniki wiedzy o Syberii. Na kilku spotkaniach poznawaliśmy ciekawostki geograficzne, literaturę i muzykę tej zróżnicowanej krainy, relacje osób mieszkających tam bądź podróżujących po tym olbrzymim obszarze. Jedna z metod mobilizujących uczniów do samodzielnego myślenia to burza mózgów, którą zastosowałam, rozdając im kartki z napisem „Сибирь”. W ten sposób przekonałam się, że wiedzę uczniów na temat Syberii należy poszerzyć. Ich skojarzenia były następujące: Россия, зима, Байкал, холодно, мороз и снег, тайга, тундра, медведь. Asocjogram zaprezentowany na tablicy stał się bodźcem do dalszej pracy, podczas której nieodzowna okazała się mapa Rosji. Dzięki niej młodzież zapoznała się z położeniem Syberii, jej miastami, rzekami, jeziorami oraz strefami klimatycznymi.

Ciekawostki geograficzne i przyrodnicze

Na kolejnych zajęciach korzystaliśmy z dwóch książek: Как дела? 3 Добро пожаловать в Россию! autorstwa Ireny Daneckiej (Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 1998) oraz Влюбиться в Россию napisanej przez Andrzeja Telepneva i Marcina Ziomka (Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa–Bielsko-Biała 2011). Rozpoczęłam od wiersza Michaiła Pliackowskogo Увезу тебя я в тундру… (Danecka 1998: 83). Następnie wykorzystaliśmy teksty i ilustracje zawarte w rozdziale „Эта удивительная Сибирь…” podręcznika Daneckiej (1998: 85–94) oraz zdjęcia przedstawiające Irkuck i Bajkał, rozwijając rozumienie tekstu słuchanego i pisanego oraz mówienie. Młodzież poznała procentowy skład ludności zamieszkującej Syberię, nazwy roślin i zwierząt charakterystycznych dla poszczególnych stref przyrodniczych, ciekawostki na temat rzek i głównych miast Syberii. Uczestnicy zajęć przyswoili nowe pojęcia: Транссибирская железная дорога, полярная ночь, ехать в Сибирь за длинным рублём, Дальний Восток, ссылка, каторжане, заповедник, пресная вода, исследователь. Zawarte w książkach teksty umożliwiły rozwijanie umiejętności rozumienia tekstu słuchanego i pisanego. Na przykład tekst „Славное море, священый Байкал…” (Danecka 1998: 92) posłużył do minikonkursu. Przygotowałam baloniki, w których znajdowały się pytania do tekstu. W białych balonikach – pytania za trzy punkty, w niebieskich – pytania za cztery punkty, w czerwonych – pytania za pięć punktów. Uczniowie przekłuwali baloniki i udzielali odpowiedzi na podstawie tekstu. Oto przykładowe pytania:

• 1. Как называется самое глубокое озеро мира? (za trzy punkty – odpowiedź: Байкал)
• 2. Недалеко от какого сибирского города находится Байкал? (za trzy punkty – odpowiedź: от Иркутска)
• 3. Сколько лет тому назад образовалось озеро Байкал? (za cztery punkty – odpowiedź: 20–25 миллионов лет тому назад)
• 4. Что построено на Байкале для туристов? (za cztery punkty – odpowiedź: кемпинги, мотели, пансионаты)
• 5. Какая глубина озера Байкал? (za pięć punktów – odpowiedź: 1620 метров)
• 6. Сколько животных и растений на Байкале? (za pięć punktów – odpowiedź: 600 видов растений и 1200 видов животных)
• 7. Что такое „фонд Байкала” и с какой целью он создан? (za pięć punktów – odpowiedź: Это народное движение в защиту Байкала)

Na podstawie tekstów o Syberii uczniowie rozwiązywali zadanie, polegające na odgadnięciu znaczenia podanych wyrazów i dobraniu do nich objaśnienia:

• 1. Бенедикт Дыбовски
• 2. буряты
• 3. Новосибирск
• 4. Оймякон
• 5. Ян Черски
• 6. тундра
• 7. Ольхон
• 8. тайга
• 9. Ангара
• А – самый большой город Сибири
• Б – исследователь фауны Байкала
• В – самый холодный город России
• Г – единственная река, которая вытекает из Байкала
• Д – зона, где растут мхи и карликовые деревья
• Е – люди, которые живут на Байкале
• Ж – зона, где хвойные леса и медведи
• З – известный польский геолог
• И – остров на Байкале

Muzyka, malarstwo, taniec

Bodźcem do zapoznania młodzieży z muzyką poświęconą tematyce syberyjskiej była pieśń Żanny Biczewskiej Бродяга („По диким степям Забайкалья”), którą śpiewaliśmy wspólnie przy akompaniamencie gitary. Uczniowie poznawali znaczenia nowych słów: бродяга, судьба, тюрьма, страдать, грустный, родина dzięki obszerniejszym opisom nauczyciela, np.: грустный –
человек невесёлый, который не улыбается; родина – страна, в которой человек родился и которую любит; бродяга – бедный человек, у которого нет работы и местожительства lub: человек, который ездит по стране и меняет местожительство. Kolejną część zajęć poświęciliśmy obrazom Pauliny Kopestyńskiej – rodowitej mieszkanki Jakucji. Malarka studiowała w Moskwie, wyszła za mąż za Polaka, mieszkała w Polsce i we Włoszech. Wywiad udzielony w 2016 r. przez Kopestyńską portalowi „Polacy we Włoszech” posłużył zapoznaniu się uczniów z klimatem Jakucji, życiem i obyczajami jej mieszkańców. Młodzież opisywała obrazy malarki (ludowe stroje Jakutów, pejzaże), doskonaląc sprawność mówienia w języku rosyjskim. Dobrą formą bliższego poznania kultury mieszkańców Syberii okazał się taniec. Z wizytą w Polsce przebywał wówczas Rosjanin – mój przyjaciel z Irkucka. Zaprosiłam go na nasze zajęcia. Gość z Syberii prezentował podstawowe kroki ludowego tańca Buriatów. Młodzież oglądała także na kanale YouTube występ zespołu „Степные напевы”, zapoznając się z ludowymi strojami i instrumentami Buriatów oraz ich charakterystycznym śpiewem gardłowym.

Literatura, reportaże

Na kolejnych zajęciach poznaliśmy tragiczną historię Syberii. Opowiedziałam uczniom o więzieniach bez krat, o zsyłkach i katorgach, życiu w łagrach w nieludzkich warunkach i braku nadziei na odzyskanie wolności, zachęcając do przeczytania wstrząsających książek Aleksandra Sołżenicyna Jeden dzień Iwana Denisowicza i Archipelag Gułag. Czytaliśmy również w oryginale sceny zsyłki na Syberię Rodiona Raskolnikowa, głównego bohatera Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego (fragmenty Epilogu, cz. I). Członkowie koła ćwiczyli poprawną wymowę (akcent i intonację), czytając wiersz Aleksandra Puszkina В Сибирь. Postanowiłam przybliżyć im tematykę katorżników i miejsc zsyłki, zapoznając z pieśnią poświęconą Kołymie – Ванинский порт – w wykonaniu Jurija Szewczuka. Uczniowie ćwiczyli czytanie tekstu, wyjaśniali znaczenie słów za pomocą słowników, a na koniec śpiewaliśmy wspólnie tę pieśń przy akompaniamencie gitary.
Zachęcając członków koła do samodzielnego wyszukiwania informacji, poprosiłam o znalezienie (np. w internecie) ciekawych relacji z wypraw na Syberię bądź wypowiedzi osób tam mieszkających. Jedna z uczennic podzieliła się ciekawostkami z życia piosenkarza Ivana Komarenki. Opowiedziała o jego rodzinnej miejscowości – Rudnogorsku, dzieciństwie i młodości spędzonej na Syberii, o kilku przygodach (np. o zabłądzeniu w tajdze i samotnym spędzeniu nocy w lesie). Interesującą relację z przygotowań Mateusza Damięckiego do wyprawy na Syberię przedstawiła kolejna osoba, powołując się na fakty opisane na stronach internetowych. Mieliśmy też okazję podziwiania zdjęć internetowych z wypraw motocyklowych na Syberię.

Leksyka związana z Syberią

Podczas kolejnego spotkania czytaliśmy po polsku fragmenty książki Jacka Pałkiewicza Syberia. Wyprawa na biegun zimna, podziwiając fotografie. Zajęcia posłużyły nam przede wszystkim do poznania pojęć charakterystycznych dla tej krainy geograficznej i próby wyjaśnienia ich po rosyjsku za pomocą słowników. Rezultatem ćwiczeń w tłumaczeniu były objaśnienia takich określeń jak kajur, Ojmiakon, naledź, struganina, bania, purga, uluki, trojka. Wielu wrażeń dostarczył uczniom album 3D o Bajkale, który otrzymałam od przyjaciół z Rosji. Przez specjalne okulary młodzież podziwiała przyrodę, kamienie widoczne na dnie jeziora, wyspę Olchon. Nasz gość z Syberii (mój przyjaciel z Irkucka) dzielił się z młodzieżą wiedzą na temat mieszkańców tego regionu Rosji i ich kultury. Opowiadał o kolei transsyberyjskiej oraz o turystach z całego świata, którzy przybywają nad Bajkał.
Przygotowując uczniów do egzaminu maturalnego, zaproponowałam napisanie do kolegi z Moskwy – Saszy – listu prywatnego, w którym należało poinformować:

• o terminie i środku transportu, jakim pojechaliśmy na Syberię,
• o swojej wiedzy na temat Syberii oraz o tym, co nas najbardziej zainteresowało,
• o długości pobytu na Syberii i chęci zobaczenia określonych obiektów czy miejsc,
• o osobie towarzyszącej podczas podróży (np. o kimś z rodziny) i chęci kupienia odpowiedniej pamiątki.

Z inicjatywy członków koła została wykonana gazetka ścienna zawierająca najistotniejsze informacje na temat Syberii, fragmenty artykułów, fotografie, wiersze. Materiały te wykorzystuję na lekcjach jako pomoc dydaktyczną podczas omawiania tematyki dotyczącej Syberii i Bajkału. Młodzież wzięła udział w Wojewódzkim Konkursie Plastycznym „Piękno Rosji”, który poświęcony był Syberii. Jedna z uczennic recytowała wiersz o Syberii podczas Wojewódzkiego Konkursu Poezji Rosyjskiej. Ponadto w czasie obchodów Dnia Rosyjsko- Ukraińskiego w Wyższej Szkole Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie moi podopieczni wykonali pieśń Żanny Biczewskiej Бродяга („По диким степям Забайкалья”) przy akompaniamencie gitary oraz przygotowali wystawę prac plastycznych o Syberii.
Uwieńczeniem cyklu zajęć poświęconych Syberii był konkurs przeprowadzony w formie pisemnej. Członkowie koła musieli po rosyjsku uzupełnić bądź dokończyć zdania.
Oto ich wybór:

• 1. Полюсом холода называют город ....................................
• 2. Жители Сибири едят прежде всего .................................
• 3. Яцек Палкевич побывал в Сибири в ...................... году.
• 4. Самое глубокое озеро земного шара – это ......................
• 5. Из Байкала вытекает одна река – ......................................
• 6. Главный город Сибири, который лежит на реке Енисей в азиатской части России это ..................................
• 7. На севере Сибирь граничит с .............................................
• 8. В тайге живут горностаи, .......................... и .........................
• 9. Около 90% населения Сибири состовляют: ..........................................., ..................................... и .......................................
• 10. В Екатеринбурге в ночь на 17 июля 1918 года был убит последний русский царь ................................................
• 11. Заглавие песни Жанны Бичевской о бедном человеке без местожительства – это ...................................
• 12. Дорогой металл, который добывают в Сибири – это ...................................................................................................
• 13. Российская сауна называется ..........................................
• 14. Сердце Сибири или Сибирь Сибири – это ............................................................................................................................
• 15. Польский исследователь Сибири – это Ян ................. ...........................................................................................................
• 16. Через Сибирь проходят с запада на восток две железные дороги БАМ и ..........................................................
• 17. Жители Сибири заботятся об одном животном, которое им нужно. Это .............................................................
• 18. Певец – россиянин, который живёт в Польше, а родился в Сибири – это ...........................................................
• 19. Почти три месяца в году над побережьем Северного Ледовитого океана стоит .........................................................
• 20. Место ссылки в Сибирь, которое Булат Окуджава называет в своей песни проклятым – это .............................

Klucz odpowiedzi:
1. Оймякон, 2. рыбу, 3. 1989, 4. Байкал, 5. Ангара, 6. Красноярск, 7. Северным Ледовитым океаном, 8. медведи и соболи (lub: лоси), 9. русские, украинцы и белорусы, 10. Николай II, 11. Бродяга, 12. золото, 13. баня, 14. Якутия, 15. Черски, 16. Транссиб, 17. северный олень, 18. Иван Комаренко, 19. полярная ночь, 20. Колыма.
Zajęcia poświęcone Syberii poszerzyły wiedzę młodych ludzi o świecie i rozbudziły ochotę na przygodę. Uczniowie z wielkim zaangażowaniem odkrywali tajniki Syberii: życie jej mieszkańców, świat flory i fauny, tragiczną historię, poszukując informacji w różnych źródłach. Cykl spotkań miał charakter interdyscyplinarny. Uczniowie poznali pieśni, poezję i obrazy poświęcone tej krainie. Poszerzyli swoje wiadomości z geografii i biologii, poznając m.in. sylwetki badaczy Syberii czy jej strefy klimatyczne. Niezwykle przydatne okazały się informacje dotyczące literatury łagrowej, zsyłek i egzystencji katorżników, które uczniowie mogą wykorzystać podczas omawiania tej tematyki na lekcjach języka polskiego. Celem zajęć było też kształtowanie sprawności językowych w rosyjskim. Uczniowie mieli możliwość rozwijania umiejętności pisania, mówienia, tłumaczenia. Ćwiczyli także rozumienie tekstu słuchanego i pisanego. Temat Syberii uważam za niezwykle ciekawy pod wieloma względami i wciąż aktualny. Na zajęciach koła młodzi ludzie nie tylko poznali nową leksykę i ćwiczyli wszystkie sprawności językowe, ale przede wszystkim stali się bardziej otwarci i tolerancyjni wobec odmienności religijnej czy rasowej. Spotkania dotyczące Syberii rozbudziły w nich różne emocje i uczucia: zachwyt pięknem tej krainy, podziw dla odwagi i hartu ducha mieszkańców Syberii, szacunek w stosunku do nich, refleksję nad losem zesłańców. Zajęcia językowego koła artystycznego są dowodem na to, że łączenie elementów szeroko rozumianej kultury (sztuki, muzyki, literatury) z nauką języka obcego jest ciekawe i inspirujące.

BIBLIOGRAFIA

• Danecka, I. (1998), Как дела? 3 Добро пожаловать в Россию!, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
• Telepnev, A., Ziomek, M. (2011), Влюбиться в Россию, Warszawa–Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN.
• Pałkiewicz, J. (2006), Syberia. Wyprawa na biegun zimna, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

NETOGRAFIA

• russkay-literatura.ru/pushkin/739-pushkin-as-v-sibir.html
• ilibrary.ru/text/69/p.40/index.html
• music-action.livejournal.com/680082.html
• www.youtube.com/watch?v=s4q-l4nwPEo
• www.youtube.com/watch?v=Td6Lwlck2C0