Przeglądaj artykuły opublikowane w JOwS

Spośród wielu podręczników i innych pozycji pogłębiających wiedzę uczniów na temat Rosji często wybieram właśnie Codziennik rosyjski. Staram się nie tylko uczyć języka, ale również przybliżać młodzieży szeroko rozumianą kulturę Rosji, uczyć szacunku do niej i tolerancji, obalać stereotypy oraz motywować do samodzielnej pracy.

O kuchni na lekcjach języka

Kuchnia rosyjska to jeden z działów tematycznych obowiązkowo omawianych na lekcjach języka rosyjskiego. Nazwy potraw i ich zdjęcia motywują do połączenia teorii z działaniem praktycznym, nauki z zabawą. Realizując tematykę kulinarną w trzeciej klasie technikum (poziom podstawowy, IV.0) w czasie 4–5 jednostek lekcyjnych, korzystam z informacji zawartych w Codzienniku. Kulturowym celem takich zajęć jest zapoznanie uczniów z potrawami kuchni rosyjskiej, z obsługą samowara, rolą pieca w życiu Rosjan, znaczeniem chleba, kaszy czy kiszonek, przygotowanie blinów oraz sałatki Olivier, a oprócz tego – doskonalenie wymowy, utrwalenie słownictwa dotyczącego restauracji i narzędzi kuchennych. Część środków dydaktycznych wykorzystanych podczas zajęć była typowa w nauce języka: podręcznik Codziennik rosyjski, mapa Rosji, płyta CD z czastuszkami, prezentacja Kuchnia rosyjska. Oprócz nich były też inne: samowar, chochloma, ścierki kuchenne i fartuch z nadrukiem matrioszek, gitara. Uczniowie pracowali zarówno grupowo, jak i indywidualnie. Zastosowałam następujące metody i techniki pracy: burzę mózgów, pogadankę, elementy wykładu, objaśnienie, scenki rodzajowe, pracę z tekstem, metodę tłumaczeniową, komunikacyjną oraz praktycznego działania.

Słownictwo

Zajęcia rozpoczęły się burzą mózgów. Młodzież wypowiadała po rosyjsku słowa, które kojarzyły się im z kuchnią rosyjską. Znalazły się wśród nich m.in.: samowar, chleb, kawior, kasza, herbata. Mapa Rosji posłużyła zapoznaniu uczniów z różnymi regionami tego kraju, których kuchnia jest charakterystyczna i popularna, np. obwód moskiewski, Ałtaj czy Syberia. Inspiracją do poznania przez młodzież tajników kulinarnych Rosji stały się zamieszczone w Codzienniku ciekawostki dotyczące: chochlomy (drewnianych naczyń, s. 193), tradycyjnego pieca rosyjskiego (s. 120) oraz chleba (s. 170). Informacje te zachęciły do przyniesienia oryginalnych drewnianych naczyń rosyjskich oraz samowarów. Z obsługą urządzenia do tradycyjnego parzenia herbaty w Rosji zapoznał młodzież Rosjanin, który był gościem na zajęciach. Aby pokazać uczniom ważną rolę pieca w życiu Rosjan, obejrzeliśmy film (ru.depositphotos.com/stock- -photos/русская-печка.html). Kolejna część zajęć poświęcona była dopasowywaniu opisów potraw rosyjskich do fotografii. Wykorzystałam zdjęcia ze strony studyinrussia.ru (zakładka: Жизнь в России > Условия жизни). Młodzież pracowała w grupach, czytając teksty. Następnie porównywaliśmy świąteczne dania w Rosji i w Polsce. Jeden z uczniów przeczytał fragment tekstu „Рождество” (s. 16) z Codziennika, zwracając uwagę na potrawę zwaną socziwo (odpowiednik kutii). Uczniowie, którzy nigdy nie próbowali tego wigilijnego przysmaku, otrzymali przepis.

Wymowa

Tematyka kulinarna może być również dobrym materiałem do doskonalenia fonetyki rosyjskiej. Przy akompaniamencie gitary wspólnie zaśpiewaliśmy rosyjską piosenkę o urodzinach „Песенка Крокодила Гены”. Nasz gość – Rosjanin opowiedział o znaczeniu obchodzenia urodzin przez swoich rodaków. Doskonaląc prawidłową wymowę rosyjską uczniów, posłużyłam się zawartymi w Codzienniku tzw. skorogoworkami (łamańcami językowymi), m.in.: „Съел молодец тридцать три пирога с пирогом, Да все с творогом”, „Чаще чаще в нашей пище, в нашей пище чащи гуще” (s. 136). Dużo śmiechu wywołało czytanie przez uczniów fragmentu jednego z najdłuższych rosyjskich łamańców językowych pt. „Лигурия”: „…и вскоре опять 5 ребят съели 5 опят с полчетвертью четверика чечевицы без червоточины да 1666 пирогов с творогом из сыворотки из под простокваши…” (s. 81). Zawarte w Codzienniku idiomy, np.: „о вкусах не спорят” („o gustach się nie dyskutuje”), czy „ни рыба, ни мясо” („ni pies, ni wydra”) posłużyły do kształcenia sprawności mówienia i pisania. Młodzież tworzyła krótkie wypowiedzi ustne, które kończyły się tymi idiomami. Efekty pracy w grupach były następujące:

I. Rozmowa trzech osób:

• A – Привет девушки!
• B– Привет Нина!
• A – Знаете, Надя, моя сестра, купила себе красивые туфли на высоком каблуке.
• C – Какого цвета и как они выглядят?
• A– Они розовые, блестящие, а каблук белый.
• B – Мне такие не нравятся!
• C – О вкусах не спорят… 

II. Rozmowa telefoniczna:

• A – Алло Саша!
• B – Алло Дима! Что нового?
• A – Я видел сегодня нашего знакомого, Юру. Он покрасил свои длинные волосы, надел жёлтые очки.
• B – Сейчас это модно!
• A – Кроме того надел узкие джинсы с дырами и короткий пуловер.
• B – Завидуешь ему?
• A – Нет, просто, странно выглядит: ни рыба ни мясо…

Praca domowa uczniów polegała na napisaniu e-maila, który kończył się jednym z powyższych idiomów.

Dialogi i scenki

Kolejna część zajęć polegała na odgrywaniu scenek rodzajowych: zamawianiu dań kuchni rosyjskiej w restauracji z użyciem odpowiednich zwrotów grzecznościowych. Zabawne teksty z Codziennika były bodźcem do odegrania przez uczniów scenek rodzajowych: rozmowy klienta z kelnerem w restauracji (s. 152), spotkania dwóch kuracjuszy (s. 198), rozmowy żony z mężem przy kolacji (s. 200). Młodzież miała możliwość wcielania się w różne role, operowania gestem i mimiką, wykorzystania rekwizytów oraz zapoznania się ze znaczeniem słowa „czajewyje” (napiwek). Zamieszczone w Codzienniku przepisy na bliny (s. 59) oraz sałatkę Olivier (s. 197) posłużyły do doskonalenia sprawności rozumienia tekstów pisanych. Dzięki obecności gościa z Rosji młodzież uczyła się przygotowywania dwóch wymienionych potraw, rozwijając sprawność rozumienia mowy rodzimego użytkownika języka.

Rezultaty

Podsumowaniem cyklu zajęć była prezentacja multimedialna o przyrządzaniu pielmieni, zawierająca również opinie obcokrajowców o kuchni rosyjskiej. Prezentację przygotowała doktorantka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w ramach współpracy szkoły z Katedrą Translatoryki i Języków Słowiańskich w Instytucie Językoznawstwa tej uczelni. Podczas prezentacji odbyła się degustacja przygotowanych przez uczniów dań kuchni rosyjskiej: kanapek z kawiorem, blinów, racuchów, sałatki Olivier oraz przywiezionych przez zaprzyjaźnionego Rosjanina orzechów cedrowych, rosyjskich pierników i cukierków. Atrakcją było picie herbaty z samowara przy dźwiękach czastuszek. Chętni uczniowie wzięli udział w konkursie, polegającym na uzupełnianiu luk w zdaniach wyrazami w języku rosyjskim:

a) Naczynie, w którym gotuje się zupę, to ……………....

b) Pierożki nadziewane mięsem to …………........…….. 

c) Napiwek to………………………………………………

d) Do smażenia blinów służy………..........……………… (wpisz nazwę naczynia)

e) Danie wigilijne: pszenica z makiem, miodem i bakaliami, to……………………….

f) Rosyjski piec nazywa się……………………….

g) Zupa rybna to……......…., a zupa z dużą ilością warzyw i różnymi gatunkami mięsa – ……………

h) Kawiarnia to……....……., a kawa to……..…..………

i) Drewniane malowane naczynia to………….......……

j) Przyrządza się w nim tradycyjnie herbatę – ……… ………………..

k) Gotować to……………….., a smażyć to…….......……

Cykl zajęć o kuchni rosyjskiej zakończyła ocena aktywności uczniów oraz ankieta ewaluacyjna. Opisane przedsięwzięcie było okazją do nauki języka i elementów kultury, a także poznania nowych smaków. Udowodniło, że jedną z efektywnych metod pracy jest praktyczne działanie, a zabawa umożliwia skuteczne wprowadzanie elementów językowych i kulturowych. Codziennik rosyjski okazał się bardzo przydatny podczas realizacji zajęć o tematyce kulinarnej. Książkę tę traktuję jako niezbędnik w pracy z młodzieżą. Nie tylko bogata treść, ale i niewielki format Codziennika motywują do korzystania z niego jak najczęściej zarówno w trakcie lekcji, jak i na zajęciach dodatkowych.