Numer: 2020/4
Każde zajęcia z języka obcego są doskonałą okazją ku temu, aby oprócz zapoznawania ze strukturami leksykalno-gramatycznymi przybliżyć uczniom tradycję, sztukę i szeroko rozumianą kulturę obcą. Młodzi ludzie powinni uczyć się ciekawości i otwartości wobec innych kultur, poszanowania innych ras i religii, a także tolerancji w stosunku do odmiennych poglądów i odczuć. Ważne jest poszerzanie horyzontów uczniów, uświadamianie im istnienia bogactwa wielokulturowego na świecie, różnorodności zwyczajów, pokazywanie podobieństw i różnic między polską a obcą sztuką, tradycją, kulturą, a tym samym kształtowanie wrażliwości międzykulturowej.
Na lekcjach języka rosyjskiego często poruszam zagadnienia wielokulturowości. Staram się realizować nie tylko standardowe tematy dotyczące świąt, kuchni rosyjskiej czy turystyki. Bodźce czerpię najczęściej z codziennych rozmów z Rosjanami oraz fascynacji bogatą kulturą ich kraju. Inspiracją do szerszego omówienia tematyki noworocznej w Rosji było pytanie jednego z moich uczniów zadane podczas zajęć poświęconych nauce kolędy rosyjskiej: „А как в России празднуют Новый год?”. Stwierdziłam, że nie jest możliwe udzielenie jednozdaniowej odpowiedzi na to pytanie. Powiedziałam tylko: „Весело, шумно, дружно, в семейном кругу” i dodałam, że na pewno wrócimy do tematu Nowego Roku w Rosji po grudniowej przerwie świątecznej. Realizując tematykę noworoczną w pierwszej klasie liceum podczas czterech- -pięciu jednostek lekcyjnych, zastosowałam różne metody i techniki pracy, wykorzystaliśmy też sporo środków dydaktycznych. Młodzież pracowała indywidualnie i grupowo.
Pierwsze zajęcia z języka rosyjskiego po przerwie świątecznej rozpoczęłam słowami „С Новым годом! С новым счастьем!”. Podczas burzy mózgów uczniowie wypowiadali po rosyjsku słowa kojarzące im się z Nowym Rokiem. Wśród nich znalazły się: зима, январь, ёлка, Дед Мороз, двенадцать часов ночи. Następnie zaprezentowałam kilka autentycznych kartek noworocznych, które otrzymałam od rosyjskich przyjaciół. Uczniowie odczytywali treść, utrwalając odmianę czasowników поздравлять i желать oraz formy grzecznościowe i życzenia. Zaproszony przeze mnie przyjaciel z Rosji zapoznał uczniów ze znaczeniem obchodów Nowego Roku w życiu Rosjan. Opowiedział o choince, która nazywana jest noworoczną, oraz o tym, że jego rodacy świętują Nowy Rok przez dwa tygodnie, o wiele bardziej rodzinnie i hucznie niż Boże Narodzenie. Kolejną część zajęć poświęciłam tekstowi „Новый год” z Codziennika rosyjskiego autorstwa Olgi Tatarchyk, Jeleny Wysokińskiej i Volhi Liauchuk (2018). Był on podstawą do poznania historii obchodów Nowego Roku w Rosji oraz obyczajów związanych z tym świętem, a także utrwalenia i wzbogacenia zasobu leksykalnego. Każdy uczeń otrzymał kartkę w kształcie ozdoby choinkowej (bombki, cukierka, gwiazdki) z najważniejszymi wyrazami i wyrażeniami z tekstu oraz ich objaśnieniami. Zadanie polegało na prawidłowym dobraniu słowa do opisu.
Kolejną część zajęć poświęciliśmy rozumieniu noworocznego orędzia prezydenta Rosji 2020 (nadanego na żywo 31 grudnia 2019). Oglądając kilkuminutowy film (patrz Netografia: Телеканал 360), młodzież, podzielona na grupy, śledziła najważniejsze symbole Nowego Roku w Rosji wymienione w orędziu. Uczniowie zanotowali następujące wyrażenia: Спасская башня и бой курантов в полночь, новогодние украшения Кремля и Красной площади, звуки торжественной музыки, гимн России. Z zapisanymi wspólnie słowami i wyrażeniami występującymi w orędziu: наряжать ёлку, стеклянные гирлянды, атмосфера добра и заботы, счастье и взаимопонимание, мир, благополучие и процветание, годовщина Великой Отечественной Войны, поздравить, желать, Новый год у дверей młodzież układała krótkie ustne wypowiedzi, relacjonując noworoczne wystąpienie prezydenta Rosji. Dzieląc się wrażeniami po obejrzeniu filmu, młodzi ludzie podziwiali rozmach, powagę i bardzo uroczystą atmosferę, której sprzyjały: торжественная музыка и гимн России, известные памятники: храм Василия Блаженного, Исторический музей, a także przypomnienie o 75 годовщине Великой Отечественной Войны в 2020 году. Nasz gość z Rosji – mieszkaniec Syberii, zaprezentował anegdotę o nastaniu Nowego Roku u przyjaciół mieszkających w różnych strefach czasowych Rosji: „У нас у всех разные часовые пояса. Друзья, у кого уже наступил Новый год… Как там… В будущем?!”. Nieodzownym elementem okazała się mapa Rosji, na której został przedstawiony podział na jedenaście stref czasowych. Młodzież w grupach ustalała, o której godzinie mieszkańcy wybranych miast (Kaliningradu, Moskwy, Wołgogradu, Jekaterynburga, Omska, Krasnojarska, Irkucka, Jakucka, Władywostoku, Magadanu, Pietropawłowska Kamczackiego) witają Nowy Rok. Uczniowie wyrażali zdziwienie, porównując polskie realia z rosyjskimi. Dobrą formą bliższego poznania rosyjskiej tradycji noworocznej okazały się inne anegdoty. Jedna z nich, zawarta w podręczniku start.ru 2 autorstwa Anny Pado (2006), posłużyła do utrwalenia odmiany rzeczowników rodzaju żeńskiego i męskiego. Tekst z lukami należało uzupełnić rzeczownikami: почта, улица, шубка, шапочка, рукавички, север, подарок w odpowiedniej formie. Następnie wykorzystaliśmy anegdoty zamieszczone w Codzienniku rosyjskim. Stały się one podstawą odegrania scenek rodzajowych (krótkich dialogów i monologów). Na kolejnych zajęciach młodzież miała możliwość wcielenia się w różne role, doskonalenia prawidłowej wymowy, operowania mimiką i gestem, przyniesienia rekwizytów. Omawiając tradycje i obyczaje noworoczne w Rosji, wspomniałam o obchodach tzw. Starego Nowego Roku. Z kilkuminutowej prezentacji (patrz Netografia: Life Новости) uczniowie dowiedzieli się, że ten dzień w tradycji cerkiewnej obchodzony jest według kalendarza juliańskiego, w nocy z 13 na 14 stycznia. Młodzież okazała zdziwienie tradycją podwójnego świętowania Nowego Roku, ale dzięki przedstawionym wydarzeniom historycznym oraz żartobliwym komentarzom autora prezentacji łatwiej było zrozumieć ten fenomen.
Ważnymi postaciami obchodów Nowego Roku w Rosji są Dziadek Mróz (Дед Мороз) i jego wnuczka Śnieżynka (Снегурочка). Uczniowie wpadli na pomysł, by porównać kilka podobnych baśniowych postaci: świętego Mikołaja, Santa Klausa i Dziadka Mroza. Na podstawie zdjęć znalezionych w internecie oraz kartek świątecznych młodzież potwierdziła cechy wspólne: wysoki, z długą siwobiałą brodą, w czapce i w długim czerwonym kożuchu (Dziadek Mróz często pojawia się także w niebieskim). Lepszemu zapoznaniu się z noworocznymi bohaterami Rosji posłużyła bajka Морозко, którą przeczytał uczniom w oryginale nasz gość z Rosji, pokazując ilustracje z książki. Przy pomocy słowników (rosyjsko-polskich i jednojęzycznych rosyjskich) wyjaśnialiśmy wspólnie nowe słowa: мачеха, падчерица, затужить, сугроб, окостенеть. Następnie młodzież obejrzała fragmenty bajki filmowej (patrz Netografia: „Морозко”), zwracając uwagę na motywy przewodnie, występujące tam postaci i przesłanie tego ludowego utworu. Zaproponowałam pracę indywidualną: rozwiązanie krzyżówki sprawdzającej znajomość treści i bohaterów bajki (patrz Netografia: 100 кроссвордов по любимым сказкам). Zastosowałam również elementy dramy. Podzieliłam moich podopiecznych na grupy w celu przygotowania krótkiej charakterystyki bohaterów bajki. Uczniowie korzystali ze słowników oraz z pomocy zaproszonego Rosjanina. Na kolejnej lekcji młodzież miała możliwość wcielenia się w główne postaci, prezentując się w odpowiednich strojach, wykorzystując rekwizyty, gesty i mimikę. Uczniowie równoległej klasy (po wcześniejszym obejrzeniu bajki Морозко) odgadywali, kim są przedstawione postaci. Oto przykłady:
Podsumowując pracę z bajką „Морозко”, zadałam uczniom trzy pytania: 1. Понравилась ли тебе сказка? Почему да/нет? 2. Чего учит сказка „Морозко”? 3. Какой твой любимый герой из этой сказки? Почему именно этот? Udzielając odpowiedzi, uczniowie doskonalili swobodne wypowiadanie się w języku rosyjskim. Z inicjatywy moich podopiecznych zaśpiewaliśmy wspólnie przy akompaniamencie gitar piosenkę o choince: „В лесу родилась ёлочка”, którą wykonał tytułowy bohater filmu „Морозко”. Ze względu na wcześniejszą znajomość słów i melodii stworzyliśmy zgrany zespół wokalno-instrumentalny. Wieczorem 31 grudnia wielu Rosjan tradycyjnie od lat ogląda w telewizji film „Ирония судьбы, или С лёгким паром!” (patrz Netografia) w reżyserii Eldara Riazanowa. Z uczniami obejrzeliśmy go podczas zajęć pozalekcyjnych. Przed projekcją uczestnicy poznali nazwiska aktorów grających główne role w filmie (m.in. polską aktorkę Barbarę Brylską) oraz miejsca akcji. Po obejrzeniu filmu, w trakcie którego komentowaliśmy poszczególne epizody, wprowadziłam element rywalizacji w postaci quizu internetowego: Хорошо ли вы помните фильм „Ирония судьбы, или С лёгким паром!”? (Магиня 2009). Uczniowie rozwiązywali go indywidualnie za pomocą swoich smartfonów. Ci, którzy uzyskali najwięcej prawidłowych odpowiedzi, za zrozumienie treści filmu otrzymali oceny celujące i bardzo dobre. Ciekawostką dla młodzieży był rosyjski zwyczaj chodzenia do bani (odpowiednik sauny) przed uroczystym świętowaniem Nowego Roku. Uczniowie zwrócili też uwagę na duże znaczenie obdarowywania się noworocznymi prezentami. Porównaliśmy również rosyjskie potrawy noworoczne z polskimi sylwestrowymi. Nasz gość z Rosji wyjaśnił, że nieodzownymi daniami są: салат Оливье, заливная рыба, селёдка под шубой, крабовые палочки и шампанское. Do tematu kulinarnego postanowiliśmy wrócić w ostatniej części cyklu zajęć. Zadaniem domowym uczniów było napisanie opowiadania z użyciem słów: новогодний, неожиданный, красивый, дорогой, праздничный, ёлка, баня, ресторан, девушка, стол, предложение, человек, салат, идея. Uczniowie, którzy zadeklarowali zdawanie egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym, byli zobligowani do napisania rozprawki na temat: „Niektórzy młodzi ludzie chcą spędzać Nowy Rok za granicą, natomiast inni wolą pozostać w kraju. Przedstaw plusy i minusy spędzania Nowego Roku za granicą, biorąc pod uwagę Polaków i Rosjan. Przedstaw swój punkt widzenia”.
Z inicjatywy uczniów kolejną część zajęć poświęciliśmy rosyjskiej muzyce związanej z Nowym Rokiem. Postanowiłam zacząć od baletu Piotra Czajkowskiego Dziadek do orzechów („Щелкунчик”). Po zapoznaniu się z treścią dwóch aktów obejrzeliśmy fragmenty baletu (patrz Netografia: Золотая коллекция русского кино). Młodzi ludzie poznali znaczenia słów: либретто, балерина, дирижёр, оркестр oraz charakterystyczne cechy baletu. Nauczyli się nowych wyrażeń: играть великолепно /замечательно, играть роль с большим мастерством, зрительный зал, долго аплодировать артистам, богатые декорации, занавес, восхищаться балетом, быть в восторге, балет произвёл большое впечатление. Zachwyceni grą aktorów, choreografią i muzyką, uczniowie zadawali sobie wzajemnie pytania i udzielali odpowiedzi, np.: – Тебе понравился балет? Почему? Что тебе особенно запомнилось? Какие у тебя впечатления? На что ты обратил/-а внимание? Почему стоит посмотреть этот балет? Dla większości uczniów zapoznanie z tym baletem było prawdziwą ucztą dla ducha. Podsumowując pracę z dziełem Czajkowskiego, podzieliłam swoich podopiecznych na dwie grupy: „Нолики” i „Крестики”, celem rywalizacji w grze dydaktycznej. Umieściłam na tablicy tabelę z dziewięcioma karteczkami (według zasad gry w „Kółko i krzyżyk”), pod którymi ukryte były pytania. Każda z grup losowała wybrany i odpowiednio rozmieszczony w tabeli numer pytania. Prawidłowa odpowiedź dawała pierwszej grupie kolejne kółko, a drugiej – krzyżyk. Grupa, która jako pierwsza ułożyła trzy swoje figury w linii poziomej, pionowej bądź ukośnej – wygrała. Pytania były następujące: 1. Кто композитор балета „Щелкунчик? – назови имя и фамилию. (odp.: Пётр Чайковский). 2. По мотивам какой сказки создан балет? – назови фамилию автора и заглавие. (odp.: Э.Т.А. Гофман „Щелкунчик и мышиный король”). 3. Чем характеризуется балет? (odp.: в нём нет пения, есть жесты, движение и танец). 4. Сколько актов в балете „Щелкунчик”? (odp.: два акта). 5. Какие иностранные танцы показаны в балете? (odp.: арабский, испанский и китайский танцы). 6. Какие герои в балете „Щелкунчик” – назови трёх. (odp.: например: Клара/ Маша, Принц, Фея Драже, король мышей). 7. Какие инструменты в оркестре балета „Щелкунчик” – назови три. (odp.: флейты, скрипки, колокольчики). 8. Как в балете называется сюжет? (odp.: либретто). 9. Когда происходит действие балета „Щелкунчик”? (odp.: в рождественскую ночь). Kolejną część zajęć poświęciliśmy rosyjskim piosenkom noworocznym. Młodzież wysłuchała dwóch różnych utworów: „Пять минут” z filmu „Карнавальная ночь” (patrz Netografia: Киноконцерн „Мосфильм”) oraz „Новогодняя” w wykonaniu duetu Сотканные небом (patrz Netografia: Сотканные Небом). Postanowiliśmy nauczyć się tej drugiej – współczesnej. Każdy z uczniów otrzymał tekst piosenki z lukami w celu uzupełnienia go w trakcie słuchania. Należało wstawić następujące słowa i wyrażenia związane z zimą i Nowym Rokiem: белые одежды, до весны, в полночь я, куранты разгоняют минуты, бородатый Дед Мороз, мешок подарков, снегопад, шампанское, волшебные силы, подарки под ёлку, предновогодние, красный нос, с улыбкой, спасские куранты, в Новом году. Zarówno muzyka, jak i słowa przypadły młodzieży do gustu, toteż śpiewaliśmy piosenkę przy akompaniamencie gitar. Jeden z uczniów wykonał ten utwór podczas Wojewódzkiego Konkursu Pieśni i Piosenki Rosyjskiej. Zadanie domowe dla chętnych polegało na próbie przetłumaczenia utworu na język polski w taki sposób, aby piosenkę można było zaśpiewać.
Jak zauważyli uczniowie, Nowy Rok w Rosji to również biesiada przy suto zastawionym stole. Zaproponowali przyrządzenie typowych potraw. Dzięki obecności gościa z Rosji młodzież poznała przepisy na sałatkę Olivier (салат Оливье), która jest nieodzownym daniem noworocznym w Rosji, i śledzie „pod pierzynką” (селёдка под шубой). Uczniowie doskonalili rozumienie mowy rodzimego użytkownika języka, a następnie wspólnie zapisali przepisy kulinarne celem samodzielnego przygotowania tych smakołyków. Praca domowa, która była pomysłem uczniów, polegała na nagraniu filmików z przyrządzania noworocznych potraw rosyjskich. Młodzi ludzie mieli możliwość połączenia przyjemnego z pożytecznym: nazywali po rosyjsku składniki głównego dania i ich ilość, komentowali wykonywane czynności, a w efekcie degustowali swój wyrób kulinarny. Kolejne zajęcia poświęciliśmy oglądaniu nagranych przez młodzież filmików. Oceniano siebie wzajemnie pod względem językowym, kulinarnym i artystycznym. Następnie w grupach uczniowie tłumaczyli przy pomocy słowników polsko-rosyjskich przepisy na polskie dania: sałatkę jarzynową i śledziową oraz barszcz z pasztecikami, aby podarować je naszemu gościowi z Rosji. Uwieńczeniem cyklu zajęć dotyczących Nowego Roku w Rosji była namiastka rosyjskiej uczty noworocznej: degustacja kanapek z kawiorem, orzechów cedrowych, mandarynek oraz rosyjskich słodyczy przy herbacie z samowara. Przy dźwiękach gitar utrwaliliśmy słowa i melodię poznanych piosenek noworocznych. Młodzież uczestniczyła również w pisemnym konkursie na temat Nowego Roku w Rosji. Należało uzupełnić lub dokończyć zdania w języku rosyjskim:
Klucz odpowiedzi:
1. Дед Мороз,
2. Снегурочка, кокошник,
3. курантов, Спасской башне,
4. „Щелкунчик”, Пётр Чайковский,
5. Баню,
6. „Ирония судьбы, или С лёгким паром!”,
7. шарики, конфеты, гирлянды,
8. длинная белая борода, шапка, красное /голубое пальто,
9. шампанское,
10. „В лесу родилась ёлочка”,
11. Морозко, Мачеха, Старик, Настья, Марфуша,
12. салат Оливье, заливная рыба, селёдка под шубой, 13. 13, 14 января, юлианскому.
Cykl zajęć o Nowym Roku poszerzył wiedzę młodzieży, wzbogacił jej zasób leksyki i struktur gramatycznych. Najważniejszym elementem tego cyklu zajęć było poznanie zwyczajów noworocznych w Rosji, zrozumienie niektórych (obcych w polskich realiach) zjawisk (np.: strefy czasowe, korzystanie z bani przed Nowym Rokiem, świętowanie Starego Nowego Roku). Dzięki obecności gościa z Rosji młodzież miała możliwość wymiany poglądów, doświadczeń, podzielenia się wrażeniami. Z przeprowadzonej ewaluacji wynika, że cykl zajęć o Nowym Roku w Rosji rozbudził w młodych ludziach zainteresowanie obcą kulturą, stali się oni bardziej otwarci i tolerancyjni wobec różnorodności religijnej i narodowościowej. Zauważyli, że mimo różnic Polacy i Rosjanie mają wiele wspólnego: są gościnni, otwarci, z poczuciem humoru. Tego typu zajęcia z pewnością kształtują wrażliwość międzykulturową młodych, uczą poszanowania odmiennych wartości i przekonań. Pozwalają na postrzeganie rzeczywistości bez zniekształceń czy stereotypów. Dzięki poruszaniu zagadnień wielokulturowości uczniowie stają się bardziej świadomi siebie, przez co łatwiej im zrozumieć świat i innych.
BIBLIOGRAFIA
NETOGRAFIA
4/2020
Adrian Równiatka
Zdalna nauka, która przymusowo dominuje aktualnie w edukacji, wykorzystuje możliwości i dobrodziejstwa technologii cyfrowych. Jednak już wcześniej praktykowano przeniesienie części nauki z klasy do domu ucznia – jako stosowanie tzw. odwróconej klasy (ang. flipped classroom). Warto przyjrzeć się bliżej temu podejściu, zwłaszcza z perspektywy uczestnika takiego rodzaju nauki.
4/2020
Marta Ehrenkreutz-Jasińska
Według Biblii początkiem wszystkiego było słowo. A gdzie jest słowo, tam jest też i rozmowa. I wszystko wydawałoby się proste, gdyby nie wieża Babel i pomieszanie języków… Kiedy byłam dzieckiem, bardzo mnie irytowało, że chęci zabawy z rówieśnikami staje na przeszkodzie nieznajomość słów, które wokół słyszałam.
4/2020
W 2020 r. konkurs European Language Label odbywał się w trudnych warunkach pandemii COVID-19. Nie wszystkim udało się ukończyć prace projektowe zgodnie z planem, niektóre kraje zdecydowały się nie przeprowadzać konkursu. Nie odbyło się również zaplanowane uroczyste wręczenie Certyfikatów ELL w Brukseli. W Polsce zarówno przyjmowanie wniosków, jak i prace jury przebiegły planowo. Kapituła European Language Label nagrodziła sześć innowacyjnych projektów – pięć z nich otrzymało Certyfikaty ELL, jeden zaś został wyróżniony przez krajowe jury konkursu.
4/2020
Beata Maluchnik
Z 18-letnim Pawłem Piestrzeniewiczem, laureatem konkursu Komisji Europejskiej dla młodych tłumaczy Juvenes Translatores, rozmawia Beata Maluchnik
Udostępnij:
