treść strony

Godne polecenia narzędzia internetowe do nauczania słownictwa, gramatyki i tworzenia wypowiedzi ustnych

W trudnym czasie pandemii nauczyciele nieustannie poszukują sprawdzonych narzędzi pracy. Znienawidzony przez tęskniących za normalnością internet może okazać się najlepszym sprzymierzeńcem współczesnych mentorów, którzy znajdą w nim wszystko, co potrzebne do prowadzenia zajęć synchronicznych i asynchronicznych w edukacji zdalnej.

Nie ulega wątpliwości, że rok 2020 zmienił oblicze polskiej i światowej edukacji. Społeczność szkolna została zmuszona do przejścia do świata wirtualnego i realizowania w nim podstawy programowej. Nauczyciele zaczęli sięgać po narzędzia, o których wcześniej nie słyszeli, a które dla uczniów mogą się okazać atrakcyjne oraz dzięki którym zdobywanie wiedzy jest efektywniejsze. Pamiętając, że „od doboru treści, sposobu ich prezentacji, metodyki wprowadzania, tempa pracy, stworzenia przestrzeni dla twórczości uczniów i prezentowania tej twórczości we wspólnych projektach zależy zaangażowanie uczniów, wyzwolenie ich kreatywności i wytworzenia pozytywnego «flow» oraz mody na uczenie się” (Ścibor 2020: 63), nauczyciele weszli w rolę przewodników po wirtualnym świecie wiedzy (zob. Uchwat-Zaród 2020b: 9; Pałczyńska 2020c: 4; 2020d: 27). Narzędzia pomocne przy nauczaniu języka angielskiego w edukacji zdalnej są bardzo liczne, dlatego w artykule zaprezentowano tylko wybrane, wskazując ćwiczenia możliwe w nich do wykonania.

Mentimeter

Do uczenia i utrwalania słownictwa powszechnie znana już aplikacja Quizlet (zob. Uchwat-Zaród 2020a: 47; Pałczyńska 2020b: 24). Prawdopodobnie nie ma ona sobie równych, zwłaszcza teraz, kiedy pojawiły się w niej nowe, różnorodne możliwości. Innym, równie użytecznym do efektywnego nauczania słownictwa narzędziem do wykorzystania zarówno podczas zajęć online, jak i stacjonarnych jest Mentimeter (www.mentimeter.com) (por. Uchwat-Zaród 2020a: 47; Kordus 2020: 50). Można go użyć np. do wirtualnej gry w „państwa, miasta” (zob. Pałczyńska 2020a: 57). Przed zajęciami tworzymy kategorię, w zakresie której uczniowie będą podawać wyrazy (w szkole średniej może to być maturalny zakres tematyczny: człowiek, dom, szkoła, praca itd.). Podczas lekcji jeden uczeń mówi po cichu alfabet, drugi mu przerywa w dowolnym momencie, na co pierwszy podaje literę. Podajemy numer pytania, które przed zajęciami stworzyliśmy i wygenerowaliśmy – w tym przypadku pytaniem będzie wyłącznie kategoria. Uczniowie otwierają na swoich urządzeniach stronę Mentimeter i wpisują wyrazy z danej kategorii, zaczynające się na podaną literę. W ten sposób tworzą chmurę wyrazową z danego tematu. W kolejnej rundzie zmieniamy literę lub kategorię. Po zakończonym ćwiczeniu pokazujemy klasie efekt końcowy pracy uczniów.

Rys. 1. Przykładowy wynik pracy z aplikacją Mentimeter – gra „państwa, miasta” 

Ćwiczenie jest niezwykle przydatne przy powtórkach leksykalnych. Uczniowie odszukują w pamięci znane już wyrazy oraz mogą zobaczyć pomysły kolegów i koleżanek. Używając Mentimeter, można także poprosić uczniów o dłuższe wypowiedzi, które później da się wyświetlić w postaci chmur lub w kolumnach, w ćwiczeniu typu „dokończ zdanie” (zob. Pałczyńska 2020a: 57). W tym przypadku konstruujemy pytanie tak, aby wyniki były widoczne w oddzielnych chmurach jak w komiksie i podajemy początek zdania, np. If I were a king… Zadaniem uczniów jest dokończenie zdania. W tym przypadku oprócz leksyki uczniowie ćwiczą również składnię i gramatykę języka obcego.

Rys. 2. Pracy z narzędziem Mentimeter – ćwiczenie typu „dokończ zdanie” 

W prawym dolnym rogu widać, ilu uczniów udzieliło odpowiedzi, co ułatwia koordynowanie przebiegu zadania. Odpowiedzi podawane są anonimowo, co pozytywnie wpływa na uczniów, którzy nie lubią być na świeczniku, jednak oznacza, że mogą poczuć się zbyt swobodnie i tworzyć nieodpowiednie lub wręcz obraźliwe treści.

Coggle

Kolejną wartą wspomnienia stroną internetową jest Coggle (www.coggle.it). Możemy na niej tworzyć kolorowe i przejrzyste mapy myśli (opisywane m.in. przez Borczyk 2020). Ta niezwykle łatwa w obsłudze aplikacja umożliwia konstruowanie, a później eksportowanie dowolnej wielkości map. Uczniowie mogą je drukować i wieszać w swoim pokoju, a my – na ścianach pracowni. Do aplikacji stworzonych z myślą o tworzeniu map myśli należą jeszcze Mind Meister (www.mindmeister.com), XMind (www.xmind.net), Bubbl.us (www.bubbl.us), Free Plane (www.freeplane. org) lub Mind42 (www.mind42.com).

Rys. 3. Przykład mapy myśli wykonanej narzędziem Coggle 

Obydwie opisane wyżej aplikacje stanowią dużą pomoc dydaktyczną zarówno w przypadku zajęć zdalnych, jak i stacjonarnych, przy czym druga z nich może się okazać bardzo przydatna, również w pracy indywidualnej uczniów, zwłaszcza tych ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Krzyżówka.net / BookWidgets

Do uczenia się, powtarzania i utrwalania słownictwa polecam również krzyżówki wirtualne, które można tworzyć na pomocą stron Krzyżówka.net (www.krzyżówka.net) lub BookWidgets (www.bookwidgets.com). Na drugiej z nich jest wiele innych możliwości tworzenia różnych zadań, lecz zwracam na nią uwagę, ponieważ można tam projektować krzyżówki pod względem graficznym, np. wybierając kolor ramek czy tła. Utworzone zagadki językowe można drukować i wykorzystywać również w nauczaniu stacjonarnym.

Rys. 4. Fragment krzyżówki utworzonej w aplikacji Book Widgets (por. Pałczyńska 2020a: 61)

Screencast-O-Matic / Loom / EngVid / Slideshare

Coraz szersze grono nauczycieli przekonuje się do pomysłu przekazywania uczniom wiedzy jeszcze przed zajęciami, by podczas spotkania spędzić czas produktywnie na ćwiczeniu umiejętności i wykorzystywania wiadomości, zamiast ich wprowadzania. Możemy przesłać uczniom nagrane przez nas filmiki instruktażowe, wykorzystując platformę Screencast-O-Matic czy aplikację Loom do ich stworzenia (Uchwat-Zaród 2020a: 46), co jest świetną sugestią dla nauczycieli, którzy doskonale poruszają się po świecie wirtualnych narzędzi dydaktycznych. Jednak gdy nie czujemy się na tyle pewnie, by tworzyć je samodzielnie lub nasze umiejętności komputerowe nie są wystarczająco rozwinięte, możemy sięgnąć po gotowe materiały. Nauczając gramatyki, warto skorzystać ze strony EngVid (www.engvid.com) (por. Uchwat-Zaród 2020a: 46) lub zdecydować się na przesłanie wybranej ze strony Slideshare (www.slideshare.net) prezentacji, wzbogaconej np. o filmik z serwisu YouTube. W drugim przypadku do wykorzystania są całe serie gramatyczne stworzone przez BBC, zwłaszcza dostępna za darmo seria BBC 6-minute-grammar lub nagrania polskich nauczycieli na youtubowym kanale Rock Your English. W obydwu tych wirtualnych przestrzeniach można znaleźć bardzo wiele materiałów, które w rzetelny i odpowiedni sposób przedstawią zagadnienie gramatyczne (Deczewska 2020: 17). Atutem pracy z wykorzystaniem proponowanych stron jest to, że uczniowie sami regulują tempo pracy i zawsze mogą wrócić do interesujących lub trudnych zagadnień. Takie oparte na metodzie odwróconej klasy (ang. flipped classroom) zajęcia są szczególnie skuteczne w przypadku uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (zob. Równiatka 2020; Uchwat-Zaród 2020b: 8). Trzeba jednak pamiętać, że wszystkie gotowe materiały należy dobrze przeanalizować, gdyż niestety zdarzają się w nich błędy. Niektóre treści mogą też wydać się nam nieodpowiednie, np. wyjaśnianie reguł strony biernej na przykładzie zdania: Mój brat warzy piwo (patrz Netografia: Rock Your English #26).

Genially

Innym pomysłem na materiał, który można wysłać uczniom przed lekcją, jest stworzona przez nas prezentacja. To optymalne rozwiązanie, gdy nie znajdujemy odpowiednich plików graficznych i mamy odrobinę czasu, by stworzyć coś samodzielnie. Nieoceniona jest tu strona Genially (www.genial.ly), określana jako „genialna platforma” (Kordus 2020: 50). Nie mniej przydatna może się okazać aplikacja Canva (www.canva.com) 1 . Obie nadają się zarówno do nauczania gramatyki, jak i słownictwa.

LearningApps / Wordwall

Po wstępie do lekcji z wykorzystaniem filmików czy prezentacji można zaproponować uczniom wykonanie ćwiczeń gramatycznych lub leksykalnych na platformach w LearningApps (www.learningapps.org) lub Wordwall (www.wordwall.net/pl). Zadania można wybrać spośród dostępnych zasobów lub zaprojektować je samodzielnie2 – w obu aplikacjach jest to bardzo intuicyjne i nie powinno zabrać nam wiele czasu. Wśród dostępnych typów zadań na stronie LearningApps znajdziemy m.in. interaktywną grę typu „wisielec”, w której tytułowym wisielcem jest kwiatek gubiący płatki po podaniu litery, której nie ma w haśle, albo znaną i lubianą grę typu „milionerzy” czy klasyczną grę „memory”, którą łatwo stworzymy z dowolnych wyrazów. 

Rys. 5. Ćwiczenie typu „wisielec” wykonane na stronie LearningsApps

Edmodo / MS Word

Do zajęć online prowadzonych w czasie rzeczywistym warto skorzystać ze strony Edmodo (new.edmodo. com) lub po prostu z programu MS Word jako tablicy. Wówczas, dzięki platformom takim jak Microsoft Teams, można udostępnić ekran, a nawet przekazać nad nim kontrolę, tak by wybrany uczeń mógł pisać po tym, co wyświetlamy. Doskonale sprawdzają się tu również interaktywne wersje wszelkich podręczników. Po włączeniu mikrofonów i kamer można poczuć się jak w klasie.

Secret word

Aby powtórzyć słownictwo podczas lekcji synchronicznej, można skorzystać z ćwiczenia aktywizującego nazywanego „secret word” (por. Pałczyńska 2020a: 57). Wybranemu uczniowi przesyłamy w prywatnej wiadomości wyraz z grupy słów, które omawialiśmy na zajęciach, prosząc o to, aby zaczął je opisywać. Reszta grupy ma za zadanie zgadnąć, o jakie słowo chodzi i wpisać je na czacie spotkania. Uczeń, który poda prawidłowe określenie otrzymuje kolejne słowo, które opisuje. To oparte o grywalizację ćwiczenie aktywizujące rozwija umiejętność spontanicznego wyrażania myśli, rozumienia ze słuchu, jak również pisania. Stanowi swoistą wirtualną wersję stosowanego w trybie stacjonarnym ćwiczenia typu „gorące krzesło”, podczas którego uczeń siedzi zwrócony plecami do tablicy. Nauczyciel pisze na niej wybrane słowo, a inny uczeń próbuje wyjaśnić w języku angielskim, o jakie słowo chodzi, np. a knee, wyjaśniane jako a part of your body between a thigh and a calf. Aby wzbogacić grę o element rywalizacji, można w systemie stacjonarnym podzielić klasę na dwie drużyny, a pod tablicą postawić dwa krzesła. Uczniowie zgadują i wyjaśniają sobie hasła z tablicy na przemian, punkt zaś zdobywa drużyna, której przedstawiciel siedzący na krześle jako pierwszy wykrzyknie zapisane na tablicy słowo. Wygrywa drużyna, która w określonym czasie zdobędzie więcej punktów. Gra idealnie sprawdza się podczas powtórek leksykalnych przed maturą lub egzaminem ósmoklasisty, choć dla wprowadzenia dodatkowych emocji możemy słownictwo przeplatać zagadnieniami gramatycznymi, zapisując na tablicy w którymś momencie gry nazwę ostatnio omawianej struktury gramatycznej. Jeśli celem rozgrywki jest wskazanie przez ucznia siedzącego na krześle np. struktury passive voice, uczniowie podają przykłady użycia strony biernej w języku angielskim.

Scribbl / Quick! Draw!

Jeśli mamy w zwyczaju przesyłać uczniom materiały pocztą elektroniczną, dla odmiany możemy skierować ich na stronę Skribbl (www.skribbl.io) czy zaprosić do wirtualnej gry Quick! Draw! (zob. Kordus 2020: 53). Oba narzędzia opierają się na idei kalamburów, przy czym w przypadku pierwszego uczeń odgaduje to, co jest rysowane na tablicy, a w drugim – sam stara się zilustrować wyraz, który się pojawia, a system próbuje odgadnąć, o jaki wyraz chodzi. Z obydwu aplikacji uczniowie mogą korzystać indywidualnie.

Semantris

Jeśli poziom znajomości języka obcego jest u uczniów dość wysoki, warto ich zachęcić do podjęcia rozgrywki Semantris (research.google.com/semantris), w której celem jest wskazanie skojarzeń do podanych wyrazów. Grający widzi ceglany mur, który robi się coraz wyższy. Zadaniem gracza jest go burzyć, ale żeby to zrobić, należy wpisać wyraz, który kojarzy się z wyrazem znajdującym się na określonej cegle. Po podaniu odpowiedniego skojarzenia cegła znika. Jeśli obok niej znajdują się cegły w tym samym kolorze, to również znikają. Gra ćwiczy refleks, znajomość słownictwa języka angielskiego oraz strategiczne myślenie.

AnswerGarden

Kolejną stroną, która może okazać się użyteczna podczas podsumowania lekcji, lecz także w jej trakcie, jest opisywana m.in. przez Kordus (2020: 51) strona AnswerGarden (www.answergarden.ch). Ta niezwykle łatwa w użyciu aplikacja umożliwia tworzenie chmur wyrazowych, które są konstruowane z odpowiedzi uczniów. W wyskakującym na stronie okienku wpisujemy dowolne pytanie, podajemy uczniom link do niego i prosimy o udzielenie odpowiedzi. Wprowadzone słowa wyświetlają się w formie chmury wyrazowej, a wyrazy, które pojawiły się najczęściej są większe od pozostałych. Podobny efekt można uzyskać, korzystając z opisanej wyżej strony Mentimeter oraz Tricider (www.tricider.com).

Wheel Decide / No Hands

Kształcenie umiejętności tworzenia wypowiedzi ustnej w synchronicznym nauczaniu zdalnym nie wydaje się problematyczne. Zadajemy pytanie, a uczeń na nie odpowiada. Zajęcia są możliwe dzięki takim narzędziom, jak np. Skype, Zoom, MS Teams, Google Classroom. Z kolei dzięki aplikacjom takim jak Wheel Decide (www. wheeldecide.com) można je uatrakcyjnić. Strona oferuje odpowiednik koła fortuny, w które przed zajęciami można wpisać później losowane pytania. Alternatywnie wprowadzamy tam imiona uczniów, którzy będą odpowiadać. Dzięki wsparciu się narzędziem Genially możemy na jednym slajdzie umieścić dwa koła fortuny z aplikacji Wheel Decide, a następnie losować pytanie i imię ucznia, który ma odpowiadać. Ponadto dzięki możliwości przekazania kontroli nad udostępnionym ekranem, uczniowie mogą losować samodzielnie. Wykorzystanie tej aktywności na zajęciach uaktywnia uczniów i dostarcza wielu pozytywnych emocji.

Rys. 6. Ćwiczenie na tworzenie spontanicznych wypowiedzi ustnych wykonane na stronie genial.ly przy użyciu dwóch kół fortuny ze strony www.wheeldecide.com

 Inną aplikacją, którą można zastosować razem z Wheel Decide, jest dostępna na stronie eHyde (www.ehyde.com/No Hands) aplikacja NoHands, w której wpisujemy imiona uczniów oraz dni tygodnia i godziny zajęć z nimi. W czasie lekcji aplikacja staje się swoistą maszyną losującą tych, którzy dostają zadania do wykonania. Dzięki jej wykorzystaniu nie możemy być posądzeni o stronniczość lub wywoływanie do odpowiedzi wciąż tych samych uczniów.

Vocaroo / Flipgrid

Kiedy nie możemy prowadzić lekcji twarzą w twarz, to pomocne okazać się może Vocaroo (www.vocaroo. com), bardzo proste narzędzie do nagrywania głosu. Klikamy na ikonkę mikrofonu i zaczynamy mówić, a kiedy już skończymy, klikamy w ikonkę stop i w tym momencie generuje się link do naszego nagrania. Taki link z pytaniem możemy wysłać uczniom, a oni mogą za pomocą tego samego narzędzia przesłać odpowiedź. Jak tylko uczeń zacznie dość pewnie posługiwać się aplikacją, zdecydujmy się na użycie bardziej zaawansowanej formy współpracy, jaką umożliwia z kolei Flipgrid (info.flipgrid.com). Na tej atrakcyjnej wizualnie stronie internetowej możemy nagrać swoje pytanie, dodać artykuły, teksty, grafiki pomocnicze, a nawet załączyć filmik, np. z serwisu YouTube. Uczeń nagrywa swoją odpowiedź i jeśli nie czuje się komfortowo, pokazując swoją twarz, może ją zamazać lub użyć naklejek do jej zakrycia. Odpowiedzi umieszczane są na stronie, a inni uczniowie, mający dostęp do danej grupy, mogą je zobaczyć, a nawet na nie reagować – komentować lub wstawiać emotikonki. W przypadku klas bardzo świadomych technologicznie można pokusić się o zlecenie zrobienia krótkiej prezentacji lub filmu na dany temat. Uczniowie mogą przy tym korzystać z wielu programów i aplikacji takich jak iMovie (www.apple. com/imovie) czy Animoto (animoto.com).

Podsumowanie

Poszukiwanie nowych rozwiązań metodycznych i technologicznych w trudnych czasach pandemii może być paraliżujące dla niejednego z nas. Po pierwszym szoku warto sięgnąć do internetu, nauczyć się obsługi kilku stron internetowych, które staną się wielką pomocą w wyzwaniu, jakim niewątpliwie jest nauczanie zdalne. Wymienione powyżej propozycje to jedynie niektórzy dostępni w świecie wirtualnym przyjaciele współczesnego nauczyciela.

BIBLIOGRAFIA

  • Borczyk, E. (2020), Wykorzystanie praw pamięci (w tym mapy myśli) w nauczaniu języków obcych, „Języki Obce w Szkole”, nr 1, s. 57–64.
  • Deczewska, J. (2020), Interakcje między uczestnikami nauczania zdalnego – wyzwania, oczekiwania, możliwe rozwiązania, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 13–18.
  • Kordus, M. (2020), Komunikacja przez prezentację. O wykorzystaniu narzędzi TIK w zdalnym nauczaniu języków obcych, „Języki Obce w Szkole”, nr 2, s. 49–54. 
  • Pałczyńska, A. (2020a), Taking advantage of distance learning, „The Teacher”, nr 7–8 (178), s. 56–64.
  • Pałczyńska, A. (2020b), Wykorzystanie Internetu w zakresie realizacji działań dydaktyczno-wychowawczych na lekcjach języka angielskiego, „Forum Nauczycielskie”, nr 91/93, s. 24.
  • Pałczyńska, A. (2020c), Bądź przewodnikiem po świecie informacji, „Uczyć lepiej”, nr 1, s. 4–5.
  • Pałczyńska, A (2020d), Zmieniająca się rola nauczyciela w czasie kształcenia na odległość oraz jej skutki dla ucznia, „Przegląd Edukacyjny”, nr 3/4 (118/119), s. 27.
  • Równiatka, A. (2020), Nauka w trybie tzw. odwróconej klasy w teorii i praktyce, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 25–29.
  • Ścibor, J. (2020), Wstrzymaj siebie, rusz ucznia: e-nauczanie a e-twórczość, [w:] J. Pyżalski (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa COVID-19, Warszawa: EduAkcja, s. 59–64.
  • Uchwat-Zaród, D. (2020a), Edukacja zdalna – od mądrej dydaktyki do narzędzi cyfrowych, „Języki Obce w Szkole”, nr 2, s. 45–48.
  • Uchwat-Zaród, D. (2020b), Czy doświadczenie edukacji zdalnej zmieni polską szkołę?, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 7–10.

NETOGRAFIA

  • animoto.com
  • www.answergarden.ch
  • www.apple.com/imovie
  • www.bookwidgets.com
  • www.bubble.us
  • www.canva.com
  • www.coggle.it
  • www.ehyde.com/NoHands
  • www.freeplane.org
  • www.flipgrid.com
  • www.genial.ly
  • www.krzyżówka.net
  • www.learningapps.org
  • www.mentimeter.com
  • www.mindmeister.com
  • www.mind42.com
  • www.quickdraw.withgoogle.com
  • www.quizlet.com
  • www.research.google.com/semantris
  • www.skribl.io
  • www.slideshare.net
  • www.tricider.com
  • www.vocaroo.com
  • www.wheeldecide.com
  • www.wordwall.net
  • www.xmind.net
  • Rock Your English #26 (2017), Strona bierna (Passive): Część 1, [plik wideo] bit.ly/3dKybt4>, [dostęp: 08.01.2020]

Powiązane artykuły